Beethoven: Missa solemnis op. 123. Genia Kühmeier, Elisabeth Kulman, Mark Padmore, Hanna Müler-Brachmann met koor en orkest van de Beierse omroep o.l.v. Bernard Haitink. BR Klassik 900130 (79’22”). 2014
Beethoven werkte bijna vier jaar aan zijn Missa solemnis. Het gaat om een opdrachtwerk uit 1819 voor de kroningsmis voor aartsshertog Rudolph een paar jaar later. Maar het werk was niet op tijd klaar en dus werd het pas in 1823 gepresenteerd.
Beethoven was vastbesloten om een mis te schrijven die de liturgische tekst tot meerdere pracht tot in zijn diepste vezels zou treffen. Die wens drukte zwaar op hem, maar leidde ook tot een monumentale grandeur van de compositie. Omvang en reikwijdte zijn baanbrekend, maar het werk stamt rechtstreeks af van de Weense mistraditie en dankt vooral veel aan Haydns laatste missen en Beethovens eigen Mis in C uit 180. Wel is een nieuwe expressieve weg ingeslagen, waarbij veel meer van de uitvoerenden wordt gevergd.
Ten onrecht is wel beweerd dat Beethoven niet voor stemmen wist te schrijven, maar het gevoel van innerlijke strijd dat de soms haast demonische koorpartijen en vooral ook de meedogenloos hoog liggende sopraanpartij, is ongetwijfeld een vooropgezet doel van Beethovens missie om de ontzagwekkende tekst geloofwaardiger te maken.
Voor Bernard Haitink (inmiddels 85) is deze opname een soort waardevolle en noodzakelijke inhaalmanoeuvre. Wat in Amsterdam nooit tot stand kwam, lukte gelukkig wel in München. Het verbaast enigszins dat het in zijn lange Amsterdamse chefjaren nooit tot een opname van deze mis is gekomen en dat zijn Beethovenbijdragen daar in essentie tot de symfonieën en pianoconcerten (met Perahia) beperkt bleven. Maar misschien was het lange wachten ook juist erg positief want hier en nu is sprake van een meesterlijk in alle aspecten, diep doorvoelde, zeer beheerste uitvoering met een door Peter Dijkstra op topniveau gebracht gedisciplineerd koor, goede solisten en een orkestbegeleiding die meer dan ondersteunend, doch ook heel essentieel klinkt. Misschien dat de zaalopname als zodanig extra tot sfeer en motivatie bijdraagt. Keurig zijn hier de meditatieve en dramatische aspecten in evenwicht gebracht. Het werk openbaart zich in al zijn dynamische en spirituele gedaanten. De opwinding en het drama van het werk komen heel goed naar voren.
Zelfs zodanig dat deze opname naast die van Harnoncourt (Teldec 9031-74884-2) en de heldere, onsentimentele op meer authentieke wijze van Gardiner (Archiv 429.779-2) tot de mooiste behoort, zoals uit een Vergelijkende Discografie blijkt.