Graun: Montezuma. Alexandra Papadjiakou, Sophie Boulin, Gudrun Sieber, Catherine Gayer, Barbara Vogel, Walton Grönroos en Karl-Ernst Mercker met het Orkest van de Duitse Opera, Berlijn o.l.v. Hans Hilsdorf. ArtHaus 101.629 (dvd 2u 20’). 1982
Nog lang na de dood van Carl Heinrich Graun (ca. 1703 – 1759) in Berlijn gold hij tot eind negentiende eeuw als een beroemdheid van wie daar elke Goede Vrijdag nog een Passiemuziek werd uitgevoerd.
Graun was hofcomponist van Frederik II de koning van Pruisen en kon daar in tegenstelling tot de meeste andere Duitse steden met uitzondering van Hamburg op operagebied activiteit ontplooien. Met Hasse gold hij daar als de belangrijkste vertegenwoordiger van de Italiaanse opera seria voorafgaand aan Gluck. Knap wist hij de stereotypen van het genre nogal verregaand te vermijden en een en een de traditionele da capo aria te boven gaande flexibiliteit van de cavatine te ontwikkelen. Kenmerkend zijn verder inderdaad de lange recitatieven en de vele coloraturen, versieringen.
Door het werk in een naar het Duits terugvertaalde uitgave uit te voeren, krijgt men nog beter een indruk hier aan de voeten van het begin van de Duitse opera als genre te staan. Dat de Azteken vrouwenrollen hebben en de Spanjaarden stoere mannenrollen, kan worden gezien als bron van naderend onheil.
Grauns opera Montezuma die is gebaseerd op een door de fameuze vorst van Pruisen zelf in Frans proza geschreven libretto dat zijn hofdichter Giampietro Tagliazucchi in het Italiaans vertaalde, is zowel in filologisch als in artistiek opzicht een werk dat een belangrijke leemte vult. Het thema moet destijds nog heel actueel zijn geweest. Overigens is nog steeds onduidelijk of Montezuma werd omgebracht door de Spanjaarden of door zijn eigen volk.
Ooit dirigeerde Richard Bonynge een opname met hoogtepunten voor Decca met Joan Sutherland in de hoofdrol, later verscheen een volledige opname van Goritzki (Capriccio 60032), maar nu kunnen we het werk uit 1754 in optima forma zien en horen. Zoals de titel suggereert gaat het om de dramatische verovering van Mexico door Hernán Cortes die daar de Azteekse keizer Montezuma, of misschien beter Montecuzuma II versloeg in 1520. Dat wordt heel beeldend in drie aktes uitgebeeld, waarbij de titelrol vroeger steevast aan een castraat toeviel en tegenwoordig eerder aan een countertenor of een mezzo, zoals hier door de onbekende, maar heel competente Alexandra Papadjiakou. Haar tegenstander Cortes krijgt letterlijk en figuurlijk gestalte in de persoon van basbariton Walton Grönroos. De rol van de bruid van Montezuma, koningin van Tiascála wordt vertolkt door Sophie Boulin, haar vertrouwelinge Erissena is Gudrun Sieber en de kleinere rollen van militairen, wilden en Spanjaarden vallen ten deel aan goed ingestudeerde leden van de Duitse Opera.
Gelukkig heeft regisseur cum decor- en kostuumontwerper Herbert Wernicke geen enkele poging gedaan om het werk te ‘actualiseren’ (lees: vervreemden) in de Duitse versie van Georg Quander. De dirigent Hans Hildorf heeft ook gezorgd voor een transcriptie en aanpassingen in de instrumentatie. Maar wat zo ontstond is een heel geloofwaardige opvoering waar we het vermoedelijk nog lang mee moeten doen want de voorstanders van super authenticiteit zullen niet staan te trappelen om zich aan zo’n onbekende oude opera te wagen. Des te gelukkiger kunnen we zijn met deze in alle opzichten mooie dvd première.
Wie het Montezuma gegeven interesseert, kan ook eens luisteren naar wat Vivaldi daar in zijn Montezuma daar in 1733 in Venetië al van had gemaakt. Alan Curtis legde het met Complesso barocco op cd vast (Archiv 477.5996).