DVD Recensies

KAGEL: AUS DEUTSCHLAND

Kagel: Aus Deutschland. Vocale en instrumentale solisten, het Nederlands Kamerkoor en het Schönberg Ensemble o.l.v. Reinbert de Leeuw. Et’Cetera KTC 9000-DVD 12 (dvd). 1997

 

Dat de clown van de avant-garde ook een serieuze kant bezit en overpeinzende, melancholieke momenten kent, blijkt uit menig werk dat hij in de periode tussen 1978 en 1982 schreef. Ook in het 27-delige citatencollage Aus Deutschland dat in de jaren 1980/1 ontstond. Kenmerkend genoeg ziet de componist ook hier weer af van gangbare expressievormen als concert, symfonie, lied of opera hoewel hij uit die vormen wel inspiratie put.  Sinds zijn komst uit Argentinië naar Duitsland in 1957 kon Kagel toen het over en sluiten was voor de streng deterministische seriële muziek zich vrijelijk uiten en hij greep die mogelijkheid als vrijwel geen ander met beide handen (en een vaardige geest) aan.

Met zijn van ideeën uitpuilende experimentele muziektheater heeft de componist menige grens geslecht. Voorhanden muzikaal materiaal wordt als in een prisma op vaak  geestige wijze ‘gebroken’ en gedemaskeerd; ideologische implicaties worden ad absurdum gevoerd. Hier gebeurt dat in een decor dat voornamelijk bestaat uit kris kras op elkaar gestapelde delen van concertvleugels in zwart/wit beelden met op de voorgrond een zoekende spreekster in een rode robe.

Hij noemde het citatencollage in de ondertitel ‘Eine Lieder-Oper’ wat een contradictio in terminus lijkt en ontleende het meest gezongen materiaal aan liederen en gedichten uit het romantische Duitse repertoire. We komen in het werk niet alleen een spreekster die voor de onderlinge verbindingen zorgt tegen, maar ook een Kammersängerin, kaartenlegster, lierdraaier, Edward, dichteres, onzichtbare zangers, Schubert zelf, de dood. Geheimrat Goethe, een schipper, honden, een rattenvanger, de 2 grenadiers, een nachtegaal, een moeder en Mignon.

Voor kenners van de Duitse (of Duitstalige) romantische dicht- en liedkunst zullen er in de fragmenten veel herkenningspunten schuilen. Dat hun mooie materiaal zo ontleed (en misbruikt?) kon worden, hebben de componisten en auteurs zich in hun stoutste dromen niet gerealiseerd. In het dikke Et’Cetera boekwerk worden de afzonderlijke beelden (waarvan er twee zijn weggelaten) wel betiteld, hun herkomst zal door velen niet kunnen worden bepaald.

Voor de opvoering in Theater Carré in juni 1997 traden 13 zangers (vaak in dubbelrollen) een koor (met solistische bijdragen) en achttien instrumentalisten aan die in eendrachtige samenwerking voor een optimale realisatie zorgden. Alle lof ook voor de NPS opnamemensen die onder ‘live’ omstandigheden voor een puike registratie zorgden.