Arne: Artaxerxes. Christopher Robson (ct. Artaxerxes), Ian Partridge (t., Artabanes), Catherine Bott (s., Mandane), Patricia Spence (ms., Arbaces) e.a. met het Parley of instruments barokorkest o.l.v. Roy Goodman. Hyperion CDA 67051/2 (2 cd’s, 2u. 20’04”). 1995

Arne: Artaxerxes. Christopher Ainslie (ct., Artaxerxes), Elizabeth Watts (s., Mandane), Caitlin Hulcup (ms., Arbaces), Andrew Staples (t., Artabanes), Rebecca Bottone (s., Semira) e.a. met de Classical Opera company o.l.v. Ian Page. Linn CKD 358 (2 cd’s, 2u. 15’49”). 2010

Metastasio’s stuk Artaserse uit 1729 over koning Artaxerxes I van Perzië diende wel negentig componisten als gegeven voor een opera. Te beginnen met Da Vinci in 1730 en daarna o.a. door Hasse, Gluck, Chiarini, Graun, Terradellas, J.C. Bach, Myslivaček, Portugal en vele anderen. Maar ook Arne zorgde in 1762 in een eigen vertaling voor zijn enige opera seria. 

Probleem was later dat bij een brand in het Theatre Royal in 1808 al het manuscript materiaal verloren ging en alleen de gepubliceerde aria’s, duetten en ensembles waren overgebleven, samen met de finale. Een volledige partituur ontbrak, dus was het in eerste instantie aan Henry Bishop om eind negentiende eeuw voor een reconstructie te zorgen. Daarop baseerde Roy Goodman zich nog.

Gelukkig overleefde het libretto wel en op basis daarvan hercomponeerde Duncan Druce de recitatieven en een nieuwe finale. Deze wordt door Page gebruikt.

Het verhaal is als volgt: generaal Artabanes smeedt een complot tegen koning Xerxes en zijn zoon Arbaces is verliefd op ’s konings dochter, prinses Mandane. Voor die euvele daad wordt hem verdere toegang tot het paleis ontzegd. Maar voordat hij verdwijnt wordt hij door zijn vader beschuldigd van de moord op Xerxes. De verwarring wordt nog groter wanneer blijkt dat dat de nieuwe koning, Artaxerxes verliefd is op Sen=mira, de zus van Arbaces.

In wezen gaat het echter om Arbaces die niet ophoudt met het ontkennen van de zogenaamd door hem gepleegde moord, maar die weigert om de ware schuldige – zijn vader – te noemen. De ontknoping komt waarin een beker met vergiftigde wijn die voor Artaxerxes is bedoeld aan Arbaces wordt gegeven en Artabanes de dreigende ramp voorkomt door te bekennen dat hij de moordenaar is.

Bij de première in Covent Garden zong Charlotte Brent, de leerling en geliefde van de componist de rol van Mandane. Twee castraten namen de rollen van Artaxerxes en Arbaces voor hun rekening, maar de hoofdrol is feitelijk weggelegd voor de schurk Artabanes.

Misschien is het nuttig dat het tweetal opnamen op verschillende fundamenten is gebouwd. Op zichzelf zijn beide heel goed geslaagd. Maar als het op details aankomt, klinkt de versie van Page kleuriger, genuanceerder en interessanter; bovendien bevredigen de zangers hier net wat meer en ook de nieuwe finale bevalt wat beter.