Alfonso X El Sabio: Cantigas de Santa Maria: Strela do dia. Soltar pode muit’agymna CSM. 176; Santa Maria, strela do dia CSM. 100; ‘Maneras de loar’ uit Pero cantigas de loos CSM. 400; De Santa Maria sinaii CSM. 123; ‘Multo faz grand’ erro’ uit Don Alfonso de Castilla enfermo et vitoria CSM 209; ‘Por nos de dulta tirar’ uit Los gusanos de seda CSM 18; Ena gran colta sempr’ acorrer ven CSM. 142; Pode por Santa Maria CSM. 163; Miragres fremosos CSM. 37; Da que Deus mamou CSM. 77; La saeta clavada del hombre de Elche CSM. 126; Pero que seja a gente CSM. 181; O fondo do mar tan chăo CSM. 383. Capella Reial de Catalunya en Hespèrion XX o.l.v. Jordi Savall. Alia Vox AVSA 9923 (76’06”). 1993/2008
De Spaanse koning Alfoso X (1221-1284) zag zich in staat om de crème de crème van Christelijke, Moslim en Joodse musici en geleerden bijeen te brengen en dankt daaraan zijn bijnaam, De Wijze. Zijn patronage van Arabische geleerden hielp de Christelijke wereld om verloren gewaande werken uit de Griekse oudheid terug te vinden, inclusief geschriften die in het Arabisch waren behouden.
Momenteel bestaat de enige tastbare herinnering aan hem van dit harmoniemodel tussen de godsdiensten dat korte tijd bestond in Middeleeuws Spanje uit de Mozarabische liturgie die wordt gehoord in een zijkapel van de kathedraal in Toledo en het prachtige manuscript van de Cantigas. Later ging helaas die tolerantie van de verschillende godsdiensten verloren.
Deze Cantigas de Santa Maria, liefst 425 in getal, waarvan ettelijke van Alfono’s eigen hand zijn, bestaan uit een verzameling van gedichten in Galicisch dialect dat dichter bij het Portugees dan bij het Spaans staat waarin over de wonderen van de maagd Maria wordt verteld in de Cantigas de miragre. Elk tiende deel is een ‘Esta é de loor de Santa Maria’ - een prijslied voor Maria - en staat bekend als Cantigas de loor. Alles bijeen gaat het om de grootste collectie Middeleeuwse monofone gezangen.
Weinig andere musici dan Jordi Savall en zijn ensembles blijken in staat om dit bijzondere materiaal dat aan het doopvont van de Westerse muziek staat zo in alle aspecten recht te doen. Daarom is het goed dat zijn wat oudere opnamen nog eens werden geremasterd om ze op sacd niveau te brengen.