Adams: Century rolls; Lollapalooza; Slonimsky’s earbox. Emanuel Ax met het Ceveland orkest o.l.v. Christoph von Dohnanyi c.q. Hallé orkest o.l.v. Kent Nagano. Nonesuch 7559-79607-2 (49’23”). 1999
De creatieve strategie van John Adams brengt vaak een tendens met zich mee om overwegingen te maken over voorbijgaande fantasieën om die vervolgens te kanaliseren in works in progress. In het geval van het Pianoconcertje Century rolls vormen pianorollen en pianola’s de onderliggende tekst met Ax (die het werk bestelde) als katalysator. We horen legio invloeden langskomen: van Debussy via Fats Waller tot Conlon Nancarrow. Men hoort ze allen vliegensvlug langs komen over een hyperactief patroon dat ook nog is gelardeerd met gekwetter à la Steve Reich. Al voordat de eerste minuut om kis, zorgt een lage klarinet voor een milde, gefragmenteerde baslijn en rond 1’08” komt de solist binnen met naar boven spiraliserende herhalingen. Halverwege het eerste deel klimt de solist luid en duidelijk boven het orkest uit, zoals gebruikelijk in een romantisch concert. Een element van kitsch brengt hopelijk een glimlach rond de mond van de luisteraar, die ook met een voet de maat kan tikken. Er zijn porren van het koper, gefluisterde ritmische verwerkingen, zoals die ook in de briljante Chamber Symphony te horen zijn en daarna een rustige overgang naar het Satie-achtige tweede deel waarin merkwaardige motieven in als was in een bad van warme olie lijken te drijven. De finale heeft veel van Nancarrow met extra ballast van het orkest: onvoorspelbare muziek, uitdagend voor de solist die zich kranig weert in een volle vijver met scholen andere vissen die wild alle kanten uit schieten. Leuk, inventief, maar op de keper beschouwd niet bijster interessant. Dohnanyi begeleidt heel attent.
Dat geldt wel voor beide andere werken. Lollapalooza is een sterk contrapuntisch werk voor Rattle’s veertigste verjaardag en Slonimsky’s Earbox begint op de manier van Stravinsky’s Chant du rossignol, maar wordt al snel rustiger, sfeervoller en kleuriger. Nagano zorgt voor geëngageerde vertolkingen.