Zelenka: Missa Divi Xavera ZWV. 12; Litaniae de sancto Xaverio ZWV. 156. Hana Blaziková (s), Lucile Richardot (a), Kamila Mazalová (a), Václav Cizek (t), Stephan MacLeod (bs) met het Collegium vocale 1704 en Collegium 1704 o.l.v. Václav Luks. Accent ACC 24301 (71’45”). 2015

Na de Missa in D en de Missa gratias agimus tibi met Bélohlávek (Supraphon SU 110816-2), de Missa del filii  met Bernius (Duitse Harmonia Mundi DHM 82876-60159-2) en de Missa del patris met Güttler (Berlin Classics BC 1078-2) is nu ook Zelenka’s Missa Divi Xavera toe aan een cd première.

Net als in zijn instrumentale werken blijkt Jan Dismas Zelenka ook in zijn geestelijke koorwerken een hoogst oorspronkelijke en geïnspireerde componist te zijn geweest in de tijd van Bach. Toch werd hij aan het hof van de keurvorst in Dresden waaraan hij was verbonden inn een ondergeschikte rol gehouden. Of dat aan zijn lastige persoonlijkheid lag of aan het onbegrip voor zijn muziek is onduidelijk. Maar de werken die hij naliet dwingen respect af en Bach besefte dat.

Net als Bach hield Zelenka vast aan de vroeg achttiende eeuwse langzamerhand als ‘ouderwets’ beschouwde contrapuntische stijl. Misschien was dat ook een reden dat hij niet echt in de gratie stond. Maar wat een gedurfde harmoniek toonde hij. 

De Missa Divi Xavera werd in 1729 geschreven ter ere van van St. Franciscus Xaverius, apostel van de Oost- en West Indiën. Geen wonder, want deze heilige was de schutspatroon van Maria Josepha von Habsburg, de echtgenote van kroonprins Friedrich August II.

Het werk was lang onvindbaar, maar nu herleeft het in alle glorie van zijn rijke briljante orkestratie die deels een experimenteel karakter heeft met het gebruik van vier trompetten, twee traverso’s, twee hobo’s, fagot, pauken en o.a. altviolen in alt- en tenorstemming plus b.c. Het klinkt als een uitbundig feest voor het oor. Jammer daarom dat er geen Credo is.

Van alle uitvoerenden wordt een extra virtuositeit verlangd. Het Collegium 1704 werd in 1991 opgericht door de Tsjechische dirigent, klavecinist en hoornist Václav Luks, die ook hoornist is of was van de Berlijnse Akademie für alte Musik. Het blijkt heel goed toegerust te zijn voor deze dankbare taak. Bij de instrumentale solisten zijn het vooral fluit en hoorn die zich mooi onderscheiden, bij de zangers is het met name sopraan Hana Blaziková.

Ook de aan hem gewijde  Litaniae de sancto Xaverio klinken verrassend en virtuoos mooi. Hier zijn duidelijk hoorbaar goed toegeruste specialisten aan de slag.