Vasks: Celloconcert nr. 2 Klätbütne (Aanwezigheid); Musique du soir; Boek voor cello ‘Gramata cellam’. Sol Gabetta (vc), Irène Timacheff-Gabetta (org) en Amsterdam Sinfonietta o.l.v. Candida Thompson. Sony 88725-42312-2 (60’35”). 2015/2009

De internationaal gewichtige opkomst van componisten uit de Baltische staten is een van de meest significante ontwikkelingen in de klassieke muziekwereld. In menig werk van de in 1946 in Letland geboren Peteris Vasks, die in Riga en Vilnius studeerde, straalt nog steeds de nieuw gewonnen vrijheid uit en blijft juist door een ongrijpbare vertrouwdheid zorgen voor aantrekkelijke eigenschappen.

Het inmiddels tweede celloconcert met de ondertitel Aanwezigheid in de betekenis van ‘Hier ben ik, ik ben niet ver weg met al mijn idealen voor een betere wereld’ van de componist zelf. Dit concert werd in 2012 speciaal voor de Argentijnse Sol Gabetta met Frans-Russische wortels geschreven.  Het begint met een cadens, waarna twee langzame delen een vlot allegro moderato omlijsten, een gebruikelijke vormgeving van de componist.

Het eerste concert stond al ter beschikking van Marko Ylönen (Ondine ODE 1086-5). Het nieuwe  is in opdracht van het Amsterdamse strijkorkest voor Sol Gabetta geschreven en had 25 oktober 2012 een geslaagde wereldpremière. Een bijzonderheid van het werk is dat daarin wordt gesuggereerd dat de ziel eerst opstijgt in de kosmos om in betere vorm terug te keren naar de aarde en daar een nieuw leven te beginnen, gesymboliseerd door een wiegelied.

Door dat alles krijgt het concert een sereen, tijdeloos karakter in een wat ongemakkelijk diatonisch idioom. Een andere bijzonderheid is dat we in dit concert niet alleen Gabetta’s cello, maar ook haar stem horen, zorgend voor een passende polyfonie. Het klinkt alles bijeen enorm boeiend, ontroerend en geconcentreerd klinkt het. Kan haast niet beter. 

Ook in het als toegift gedachte 12’ durende   Musique du soir, oorspronkelijk gedacht voor hoorn en cello, zingt ze ook, op orgel begeleid door haar moeder.  Maar na het voorgaande maakt deze zacht en melodieus klinkende 12’47’ durende compositie, vervuld van nostalgieke gedachten maakt na het voorafgaande toch een minder sterke indruk.

Dat geldt eigenlijk eveneens voor het uit twee delen – Fortissimo en Pianissimo, samen bijna dertien minuten lang - bestaande Boek Gramata is uit 1978, hoewel ook hier de uitvoeringen nauwelijks een wens onvervuld laten.

Het lijkt de moeite waard om eens Gabetta’s kamermuziekfestival SOLSberg in Olsberg onder de rook van Bazel bij te wonen……