CD Recensies

VARÈSE: COMPLETE WERKEN

Varèse: Complete werken. Diverse solisten, het ASKO Ensemble en leden van het Concertgebouworkest o.l.v. Riccardo Chailly. Decca 460.208-2 (2 cd’s, 150’36”). 1992/8

 

Zelfs aan het begin van de eenentwintigste eeuw zal de deels ruim tachtig jaar oude muziek van Varèse menigeen nog erg ‘nieuw’ in de oren klinken. Maar er is onmiskenbaar iets met het energieveld, de vrijpostigheid en het begoochelende, maar ook vaak het fijnzinnige van zijn klankwereld dat steeds weer fascineert.

In een mooie onderlinge taakverdeling hebben Chailly, de Nederlandse ensembles en hun gasten plus de Varèse-expert Chou Wen-Chung hier iets geleverd dat als een ‘definitieve’ Varèse uitgave kan worden beschouwd. De enige twistappel in het project is de gebruikte versie van het voor het Philips paviljoen op de Brusselse Wereldtentoonstelling in 1958 geschreven Poème électronique.

De een rally houdende massa’s die het brede canvas van de oorspronkelijke versie van Amériques vullen, worden verder geschraagd in deze oorspronkelijke versie, terwijl de miraculeuze sterrenregen van Arcana hier in een vrijwel driedimensionaal geluidskader explodeert.

Maar in feite komen de kortere werken het best tot hun recht. Het verbluffende Nocturnal bijvoorbeeld, Varèses laatste, door Chou voltooide werk voor sopraansolo en mannenkoor, of het ontwrichtende Intégrales waarin een onmogelijke dans lijkt te worden geïnitieerd die echter jammerlijk mislukt. In Ecuatorial met en bassolo van een in het Spaans gezet Mayagebed, verschijnt een exotisch ‘speciaal instrument’ dat het karakter van zowel de theremin als de ondes martenot heeft (Varèse dacht aan beide). Voeg daar het pantoffelgeschuifel van Ionisation en het sombere post-impressionisme van een gezongen item Un grand sommeil noir, zowel de versie met pianobegeleiding als de door Antony Beaumont georkestreerde, plus een reeks andere werken aan toe – ook ongepubliceerde en nooit eerder opgenomen stukken als het geestige Tuning up - en men krijgt een idee van een creatieve geest die geen duidelijk etiket wilde en kreeg, die onversaagd zijn eigen gang ging en niet getemd wilde worden. De uitvoeringen zijn groots, getuigen van veel inzicht en een grote betrokkenheid, maar ook van gevoeligheid en de opname kan haast niet beter.