Tchaikovsky: Pianotrio in a op. 50; Smetana: Pianotrio in g op. 15. Con Brio trio Kopenhagen. Orchid ORC 100051 (74’22”). 2013

Door zijn enige pianotrio te schrijven ‘ter nagedachtenis aan een groot musicus’ (de pianist en directeur van het conservatorium in St. Petersburg, Nicolai Rubinstein) schiep Tchaikovsky een nieuwe Russische traditie. Rachmaninov schreef zijn Trio élégiaque voor Tchaikovsky en ook Arensky, Shostakovitch en Schnittke droegen – soms ter nagedachtenis aan voorgangers – waardevolle pianotrio’s bij.

Het trio van Tchaikovsky is een episch, magnifiek en melancholiek werk dat bijna een uur duurt. De componist had aanvankelijk enige twijfel over het genre, mar verwierp de gedachte aan een orkestraal eerbetoon of een pianocompositie en besloot deze instrumentatie te gebruiken om een rijk, uitbundig portret van zijn vriend te geven.

De structuur is ongebruikelijk en begint met een elegische passage, gevolgd door elf variaties op een Russisch volksliedje – als herinnering aan een plezierig uitstapje naar het platteland met Rubinstein. Dat deel eindigt met een een grootse, triomfantelijke laatste variatie, gevolgd door een sombere begrafenismars.

Het werk is wel bekritiseerd vanwege de duur. De variaties vereisen zeker de nodige energie en flexibiliteit van de musici en variëren van gracieuze walsen en tinkelende muziekdozen tot levendige mazurka’s en academische fuga’s, maar ook van spitsvondige scherzi tot indringende klaagzangen.

Natuurlijk bestaat van dit trio al een aantal heel goede opnamen, bijvoorbeeld van Richter, Kagan en Gutman (Live Classics LCL 194), het Weens pianotrio (MDG MDG 942-1512-6) en het Kempf trio (BIS CD 1302).

Maar nu onderscheidt zich het uit Soo-Jin Hong (v), Soo-Kyung Hong (vc) en Jens Elvejkaer (p) Deense trio heel positief in dit werk. De pianist speelt terecht een dominerende rol in het werk, zeker in het variatiedeel waarin hij sprankelt. Maar als geheel maakt dit trio iets bijzonders van het monumentale werk waarin de spanning geen moment verslapt en waarin van veel verder sprake is.

De achtergrond van Smetana’s veel kortere trio is echt tragisch. Hij schreef het aangedaan na de dood aan roodvonk van zijn dochtertje Bedřiška. Terecht slaan de Denen hier een andere toon aan, veel gevoeliger, deelnemender van karakter. Heel juist van expressie en karakteristiek gedaan zodat de catharsis gedachte mooi welsprekend naar voren komt aan het slot.

De geduchtste concurrentie is dus van het Weense trio op MDG met dezelfde koppeling, maar het Con Brio trio is daarvan allerminst de mindere, haast in tegendeel.