Tchaikovsky: Zwanenmeer op. 20. Montréal symfonie orkest o.l.v. Charles Dutoit. Decca 436.212-2 (2 cd’s, 2u. 34’01”). 1991

Tchaikovsky: Zwanenmeer op. 20. Russisch Staats symfonie orkest o.l.v. Dmitry Yablonsky. Naxos 6.110005/6 (2 cd’s, 2u. 28’08”). 2001

Tchaikovsky: Zwanenmeer op. 20. Philadelphia orkest o.l.v. Wolfgang Sawallisch. EMI 585.541-2, 555.277-2 (2 cd’s, 2u. 38’24”). 1994

Tchaikovsky kreeg van het Keizerlijk Theater eind mei 1875 de opdracht om Zwanenmeer te schrijven. Hij aanvaardde die opdracht dankbaar, deels omdat zijn financiële situatie slecht was, deels ook om – zoals hij Rimsky-Korsakov schreef – “ik al lang de wens had om een dergelijk werk te maken”.

Het resultaat was dat Tchaikovsky hiermee zijn eerste muzikaal goed samenhangende ballet maakte dat uit meer bestond dan uit een gangbare reeks dansen die bijeen werd gehouden door een vaag scenario.

Zwanenmeer is opgebouwd uit vier vrij lange aktes die een quasi symfonisch karakter hebben en die worden samengebonden door een systeem van thema’s en toonaard structuren. Tchaikovsky’s briljant georkestreerde muzikale verhaal loopt perfect en bevat meer mooie melodieën die beklijven dan welk van zijn andere partituren dan ook.

De eerste opvoering was niettemin een teleurstelling. Petipa, de belangrijkste choreograaf uit zijn tijd en Drigo, een componist van balletmuziek van de oude school gingen het werk vervolgens reviseren, maar zelfs daarna werd het werk als ‘niet te dansen’ beschouwd. Daarna hebben we beter geleerd!

De uitvoering van Dutoit is nog steeds de mooiste, niet alleen omdat die zo idiomatisch is en zo bijzonder mooi natuurlijk klinkt door de opname in de akoestisch ideaal geschikte St. Eustache in Montréal, maar ook omdat deze wat toevoegingen bevat die de componist na de première aanbracht. De symbiose van de Russische en de Franse elementen is hier bijzonder geslaagd.

Ook Yablonsky toont zich met zijn fraai balletmatig reagerende orkest heel goed thuis in deze materie en Sawallisch zorgt een trapje lager ook voor een somptueuze verklanking.