Shchedrin: Levsha (De linkshandige). Andrei Popov (linkshandige), Edward Tsanga (Ataman Platov), Vladimir Moroz (Alexander en Nikolaas I), Kristina Alieva (de vlo), Maria Maksakova (prinses Charlotte) met het Ensemble van het Mariinsky theater St. Petersburg o.l.v. Valery Gergiev. Mariinsky MAR 0554 (2 cd’s, 1u. 59’32”). 2013 

Shchedrin: De betoverde zwerver; Konyok-gorbunok (het gebochelde paardje); Concert voor orkest nr.1 Ondeugende limericks. Kristina Kapustinskaya, Sergei Aleksashin, Evgeny Akimov met het Ensemble van het Mariinsky theater o.l.v. Valey Gergiev. Mariinsky MAR 0504 (2 cd’s 1u. 51’01”). 2008

De Russische schrijver Nikolai Leskov (1831-1895) is in de muziekwereld bekend omdat zijn verhaal Lady Macbeth uit het district Mtsensk uit 1865 Shostakovich tot de gelijknamige opera inspireerde. Maar het satirische verhaal van De linkshandige uit 1881 is van een heel andere orde. Daarin krijgt de tsaar als cadeau van de Engelse koning een ingenieuze levensgrote vlo die kan dansen. Om aan te tonen dat Rusland niet achterlijk is, geeft de tsaar vervolgens de opdracht een nog veel betere mechanische vlo te construeren. De enige die daartoe in staat wordt geacht, is een schele, linkshandige wapensmid uit Tula. Het lukt deze slechte constructeur om iedere poot van de vlo in een hoefijzer te plaatsen. Maar helaas kan de vlo zo niet dansen. De tsaar die merkt dat de vlo is stuk gemaakt hoewel dat met het blote oog niet zichtbaar is, straft de smid. Later wordt deze naar Engeland uitgenodigd om daar zijn kunsten te laten zien. Door heimwee bevangen keert hij naar Rusland terug en sterft daar berooid. De moraal van het verhaal: Rusland gaat slecht om met capabele, waardevolle mensen.

Als verjaarscadeau voor de net 60 geworden Gergiev schreef Shchedrin zijn komische opera waarin terzijde ook een blik wordt geworpen op het leven in Buckingham Palace. 

De componist zet voor de begeleiding een groot orkest in dat instrumenten uit de Russische volksmuziek bevat om iets van Slavische nostalgie te laten doorklinken. Maar er zijn ook blokfluiten en een klavecimbel. De muziek als geheel heeft een geestig karakter en het werk eindigt met de begrafenis van de smid, begeleid door a cappella koor.

Tenor Andrey Popov is een treffend veelzijdige smid, mezzo Kristina Alieva zingt als vlo charmante coloraturen, Vladimir Moroz verspreidt gewild of ongewild humor als de twee tsaren, Maria Maksakova is een verongelijkte prinses Charlotte en Edem Umerov zingt een uitdagend ‘God save the king’ tijdens een Engelse kroegscène. Het geheel wordt met vaart door Gergiev in goede banen geleid.

De betoverde zwerver is als ‘opera voor het concertpodium’ een opdrachtwerk uit 2002 dat ontstond in opdracht van Lorin Maazel voor een concertuitvoering in New York. Het verhaal dat daaraan ten grondslag ligt komt uit een andere novelle van Leskov over een zwerver, Ivan, die verliefd wordt op een beeldschone zigeunerin. Onderweg had hij een monnik doodgeslagen, wordt door de Tataren gevangen genomen en wordt gemarteld waarna hij bij een prins paardentrainer wordt.  Helaas moet de zwerver vaststellen dat zij ook wordt bemind door de prins bij wie hij in dienst is; tenslotte vermoordt hij de zigeunerin op haar verzoek. Haar geest brengt hem naar een klooster waar hij boete doet. 

In de opera leidt dat tot een afschuwelijke mix van seks en godsdienst met nietszeggende aria’s en met doem geladen koren. 

De zangers brengen de raadselachtige figuren goed tot leven. Ze vervullen daarbij meerdere rollen: Aleksashin is de zwever Ivan Severyanovich Flyagin, maar ook een verteller, net als zigeunerin Kristina Kapustinskaya en Evgeny Akimov, die tevens gekastijde monnik, prins, magnetiseur en oude man in het bos is. Ook hier verricht Gergiev voortreffelijk werk.

De drie orkestwerken vormen een aardige aanvulling.