Shostakovitch: Nieuw Babylon op. 18. Basel Sinfonietta o.l.v. Mark Fitz-Gerald. Naxos 8.572824/5 (2 cd’s, 1u. 31’23”). 2011
Shostakovitch: Nieuw Babylon op. 18; Een jaar is als een leven op. 120. SWR Omroeporkest Kaiserslautern o.l.v. Frank Strobel. Hännsler 93.188 (2 cd’s, 2u. 16’42”). 2006
Shostakovitch: Odna (Een meisje alleen). Irina Mataeva (s), Anna Kiknadze (ms), Dmitry Voropaev (t) met het Omroeporkest Frankfurt o.l.v. Mark Fitz-Gerald. Naxos 8.570316 (79’56”). 2006
Shostakovitch: Vriendinnen op. 41a; Rule Brittania op. 28; Gegroet, Spanje op. 44; Symfoniedeel 1945 (onvoltooid). Celia Sheen (teremin), Kamil Barczewski (bs) met Camerata Silezia, Pools nationaal omroeporkest o.l.v. Mark Fitz-Gerald. Naxos 8.572138 (72’53”). 2009
Shostakovitch: ‘Vyborg district’ uit Maxim trilogie op.50 (ged., bew. Atovmyan); De man met het pistool op. 53; Alleen op. 26 (ged.), King Lear op. 137 (ged.). Sheffield filharmonisch koor en BBC filharmonisch orkest o.l.v. Vassily Sinaisky. Chandos CHAN 10023 (75’16”). 2002
Shostakovitch: Suite Gouden bergen op. 30; Suite De horzel op. 97; Dagen van Volochayev op. 48 (ged.). BBC filharmonisch orkest o.l.v. Vassily Sinaisky. Chandos CHAN 10183 (66’08”). 2003
Shostakovitch: Suite Hamlet op. 32a; Het onvergetelijke jaar 1919 ; Suite Vijf dagen vijf nachten; Suite De jonge gardist. Martin Roscoe (p) met het BBC filharmonisch orkest o.l.v. Vassli Sinaiski. Chandos CHAN 10361 (79’47”). 2004
Het hoofdstuk filmmuziek is eigenlijk altijd nogal onderbelicht gebleven in biografieën van Shostakovitch. Maar niet alleen daar, doch ook in de discografie en zeker wanneer we weten dat er tenminste zestien volwaardige filmpartituren van hem zijn.
In 1974 was in het Westen Bernard Hermann een der eersten die zes delen uit Hamlet (1964) op. 116 opnam (Unicorn UKCD 2066, Decca 455.156-2), later, in 1998, volgde Riccardo Chailly met The film album (Decca 460.792-2). Maar aanvulling was dringend gewenst en daarvoor zorgen bovengenoemde opnamen. Details daarover terzijde gelaten lijkt het goed om hier in het algemeen iets over te zeggen.
Voor de vrije eigen expressie ondervond de componist altijd hinderpalen op zijn artistieke weg door de beperkingen die het Sovjet regiem hem oplegde. Pogingen om die te omzeilen, mislukten zoals in het geval van de gewaarde opera Lady Macbeth van Mtsensk in 1936. Dat dwong in de vijfde symfonie als ‘reactie van een Sovjetariest op gerechtvaardige kritiek’.
Om het volk cultureel te verheffen, ontwikkelde Shostakovitch een eenvoudige, toegankelijke stijl, maar wist daarmee wel enorm geladen spanningsbogen te scheppen. Zo voegde hij zich enerzijds naar de eisen van de machthebbers, maar wist hij anderzijds ook treffend het lijden van het Russische volk te uiten. Het maakte hem wel voor de een tot een collaborateur en voor de ander tot held, tot het artistieke geweten tijdens de stalinistische terreur.
Als mogelijkheid om zich telkens even in een minder belastend muziekdomein te begeven, heeft Shostakovitch zijn hele leven filmmuziek geschreven, al speelde het Sovjetregiem daarin ook een grote rol. Maar het was een manier om aan andere dwang te ontkomen.
Zo maakte in 1931 de muziek bij Een meisje alleen zo’n positieve indruk op Stalin, dat hij de communistische filmindustrie opdracht gaf om meer zorg en aandacht te besteden aan de geluidskwaliteit van films.
Toch blijkt deze filmmuziek, hoe goed en met hoeveel vakmanschap die ook is geschreven, kwalitatief achter bij de vele serieuze composities. De muziek ging vermoedelijk goed samen met de beelden, maar laat zonder die te kennen geen diepe indrukken na.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de muziek bij de Maxim trilogie uit de periode 1935/9 en bedoeld als een soort Sovjet Bildungsroman voor een biografische film over Lenin.
Gelukkig kon de componist zich na de dood van Stalin geleidelijk persoonlijker uiten. Dat maakt bijvoorbeeld de muziek bij King Lear uit 1970 een stuk boeiender.
Voor de geïnteresseerde Shostakovitch bewonderaar is deze muziek van onschatbare waarde en het is daarom goed dat dirigenten als Chailly, Strobel, Fitz-Gerald en Sinaisky zich er zo gemotiveerd en met mooie resultaten voor hebben ingezet.