Shostakovitch: Symfonieën nr. 1 in f op. 10 en 6 in b op. 54. Russisch nationaal orkest o.l.v. Vladimir Jurowski. Pentatatone PCT 5186-068 (66’57”). 2004

De eerste symfonie van Shostakovitch is eigenlijk een verbazingwekkend werk uit zijn studententijd (1925). Het succes dat hij hiermee oogstte, veranderde meteen zijn perspectieven.  De partituur bevat ideeën die telkens opnieuw in volgende werken opduiken. Er is al een duidelijk enthousiasme voor het groteske en paradoxale, gecombineerd met Miaskovsky-achtige voorgevoelens.

Tijdens de finale lijken de pauken een executie aan te kondigen, hoewel de componist later het crescendo van de kleine trom als ‘een enigszins vulgair effect’ beschouwde.

Deze facetten van het werk hebben een zekere romantische dromerigheid, een subtiele behandeling van tijd en metrum (vooral in het speelse tweede deel) en ook een indrukwekkende verfijning.

Hoe anders hierna Symfonie nr. 6 uit 1939. Na de transparantie en de structurele cohesie van nr. 5 houdt dit werk zijn bedoelingen aan het oppervlak. Het is een wat scheefhangend drieluik van schijnbaar niet samenhangende panelen dat misschien de tegenstrijdige tijdgeest weergeeft. Het eerste deel is meesterlijk, een Mahleriaanse evocatie van verlamde sereniteit, even krachtig als het beste van deze componist. Maar het wordt helaas gevolgd door steeds oppervlakkiger en schreeuweriger wordende delen.

In de ontstaanstijd was de materiële beloning voor goedgekeurde activiteiten in de Sovjet Unie groot: het Sovjet-Duitse niet-aanvalspact werd tijdens de totstandkoming van deze compositie getekend. Sommigen vinden dat de ideale uitvoering een zweem van vernietigende dreiging en morele corruptie moet uitdrukken.

Het is geen wonder dat de oplossing vele soorten en maten heeft. Shostakovitch is soms Beethoveniaans in zijn schijnbaar onwerkbare metronoom aanduidingen en heel wat dirigenten vervlakken zijn uitspattingen.

Niet zo Vladimir Jurowski. Onder Vladimir Jurowski’s leiding krijgen om te beginnen al de genoemde aspecten van Symfonie nr. 1 de juiste lading. Het eerste deel van nr.6 geeft hij meer vaart dan de partituur suggereert, maar weet de bijna verlamde kern ook goed over te brengen. Steeds komt hulp van het orkest dat de tamboerijnen laat klinken zoals de componist het bedoeld moet hebben. Waar nodig klinken de strijkers verschroeiend en de blazers meedogenloos.