Shostakovitch: Symfonieën nr. 4 in c op. 43 en 11 g op. 103 Het jaar 1905. Boston symfonie orkest o.l.v. Andris Nelsons. DG 483.5220 (2 cd’s , 2u., 07’04’). 1017
Onder het opschrift Shostakovitch in de schaduw van Stalin maakt DG in Boston een nieuwe integrale opnamereeks van de 15 symfonieën van Shostakovitch. Eerder verschenen daarin de nrs. 5, 8 en 9 (DG 479.5201, 2 cd’s) en nr. 10 (DG 479.5059).
Langzaam is de waardering voor Shostakovitch’ filmische evocatie van de eerste Russische revolutie stijgende. Dit betekent alleen niet dat ons vermogen om de onderliggende tekst te decoderen automatisch tot betere inzichten heeft geleid.
Toen Mstislav Rostropovich in 2002 na afloop van het werk het New Yorkse publiek toesprak, zei hij: ‘Deze muziek is als een geest voortgekomen uit de mensen die zowat honderd jaar geleden werden gedood en op dit moment eenkik aan 11 september’.
Om welke reden dan ook, moedigt de Symfonie nr. 11 aan tot allerlei interpretaties, ook tot zeer ruime, De opwinding en dramatiek van het werk uit 1957 zijn als die van een belangrijke gebeurtenis vanaf het begin voelbaar in de griezelige, bijna onhoorbare zucht van geluid waarmee de strijkers de bevroren stilte en epische uitgestrektheid van moedertje Rusland oproepen. Hoewel er weinig noten op de pagina staan, is de sfeer heel sterk.
Voor de aanloop naar de ‘blody Sunday’ slachting produceren de trombones subtiel indrukwekkende en boosaardige glissandi. De erg persoonlijke nuancering van de dirigent op het hoogtepunt van het getier is typisch voor zijn muziekstijl en daar moeten we alle waardering voor hebben.
De eerste paragraaf van de finale, door de strijkers vol vuur gearticuleerd, is een ander hoogtepunt, net als de beeldende althobosolo. Tot het laatste beetje aan wrangheid wordt aales uit de symfonie geperst. Ook de langere delen behouden hun spanning en hert orkesten is virtuoos.
Het resultaat is een nieuwe verzengende verklanking, die minstens zo pakkend is als die van Rostropovitch (LSO Live LSO 0030), Gergiev in Rotterdam (RPHO 2008/1, helaas alleen in album met 4 cd’s) en in St. Petersburg (Mariinsky MAR 0507).
Dat ook de extroverte nr. 4 uit 1936 mooi slaagde, zal nauwelijks nader betoog hoeven. Het lijkt wel hoe in het verloop van de serie de uitgaven steeds beter worden.