Strauss, R.: Tod und Verklärung op. 24; Metamorphosen für 23 Solostreicher TrV. 290, AV. 142; Vier letzte Lieder TrV. 296, AV. 150. Gundula Janowitz (s) met het Berlijns filharmonisch orkest o.l.v. Herbert von Karajan. DG 447.422-2 (56’51”). 1973
Nadat hij zijn leven lang liederen had geschreven, waarvan de meeste en belangrijkste voor hert langademige talent van van zijn vrouw en sopraan Pauline de Ahna, verenigde de 84-jarige Richard Strauss zijn magische talent voor een gepaste afsluiting. Dat deed hij met zijn ‘Vier letzte Lieder’ voor sopraan met weelderig laatromantisch orkest. Het lied dat vaak als passende epiloog voor de sequens wordt gebruikt, is ‘Im Abendrot’ en werd in mei 1948 het eerst gecomponeerd. In dit gedicht van Joseph von Eichendorff loopt een stel hand in hand. OP het moment van vredige stilte, als ze elkaar vragen: ‘Is dit misschien de dood?’ citeert Strauss met een hoorn het nobele thema van zijn vroege Symfonische gedicht ’Tod und Verklärung’.
Een ander zacht hoornthema identificeert een van de drie getoonzette teksten van Hermann Hesse, ’September’ die het stralende ‘Lente’ opvolgt. Verder is er een prachtige vioolsolo waarbij de de hoge vlucht de stem in ‘Beim Schlafengehen’ imiteert. Het werd een der mooiste vertolkingen op cd.
Strauss stierf 9 september 1949, ruim een jaar na voltooiing van dit werk. De eerste uitvoering volgde in mei 1950 in de Londense Royal Albert Hall met de Noorse sopraan Kirsten Flagstad en het Philharmonia orkest onder leiding van Wilhelm Furtwängler.
Voor dit werk is een zekere vocale gloed nodig die Elisabeth Schwarzkopf (EMI 761.001-2), de vroegere favoriete, niet kon geven. Maar Gundula Janowitz beschikt over de heldere stem , hoog vliegend en moeiteloos omgaand met de zeer lange frasen, zelfs bij de vrij lage tempi die Herbert von Karajan aangeeft. Janowitz toont een enorm tekstueel begrip en de dirigent geeft een gevoel van tijdloosheid en gewichtloosheid.
De pure orkestwerken ’Tod und Verklärung’ en ‘Metamorphosen’ worden volkomen natuurlijk opgebouwd tot aan hun climaxen. Ze klinken gedecideerd, warm en slepen geen moment.