Shostakovich: Symfonie nr. 4 in c op. 43. Symfonie orkest van de Beierse omroep o.l.v. Mariss Jansons. EMI 557.824-2 (64’22). 2004

Het meest avant-gardistische werk van Shostakovitch is zijn haast overdadig georkestreerde vierde symfonie. Na het berucht geworden artikel ‘Chaos in plaats van muziek’ uit de Prwada in januari 1936 naar aanleiding van de première van de opera Lady Macbeth van Mtsensk trok de componist het werk ijlings terug, waarna het pas in 1961 voor het eerst werd uitgevoerd. Officieel verklaarde Shostakovitch destijds schuldbewust dat die symfonie aan ‘grandioso manie’ leed. Boris Schwarz had het daarentegen over een ‘Vulkaanuitbarsting van onbeteugelde fantasie die bijna blindelings muziek uitbraakt’.

Gigantisch is het eerste deel, een in grote trekken monothematische, inderdaad fantastische caleidoscoop met echter steeds nieuwe ingangen en omwegen, dwarsverbindingen, met haken en ogen. In de finale zijn duidelijk invloeden van Mahler te bespeuren wat betreft ironie, sarcasme en persiflage.

Aan pakkende opnamen van het werk heeft het nooit ontbroken (zie Vergelijkende discografie). Te noemen zijn met name Rattle (EMI), Rostropovitch (Teldec) en Järvi (Chandos). Jansons lijkt nu wat meer afstand van de ruigste kanten van het werk te nemen zonder overigens de felle, intense, emotionele expressie te temperen. Hij laat bijvoorbeeld het raadselachtige slot met zijn tikkende ritmen warmbloediger dan gewoonlijk klinken, alsof alle bitterheid nu is verdampt. Maar hij zorgt tevens – net als Haitink (Decca) voor onverwachte verfijning en de nodige helderheid van het hele exposé. Zo zorgt hij voor een waardevol alternatief van die ook behoorlijk diverse genoemde uitgaven.