Strauss: Ein Heldenleben op. 40. Concertgebouworkest o.l.v. Mariss Jansons. RCO Live RCO 04005 (45’27”). 2004

 Toen het Heldenleben in 1899 door Mengelberg aan wie het was opgedragen in Amsterdam ten doop werd gehouden, veroorzaakte het een sensatie. Niet zozeer door de muzikale gedurfdheid, maar door de pretenties van een 35-jarige componist die op zijn leeftijd al een dergelijke muzikale autobiografie vol egocentrische blaaskakerij leverde. Geen wonder bij iemand die zichzelf minstens zo belangrijk beschouwde als Caesar en Napoleon.

De muziek zelf geeft echter het beeld van iemand die heel positief tegenover het leven staat en bewijst dat met blijken van grote verbeeldingskracht en kleurige orkestratie. De held vecht tegen zijn critici die zijn uitgebeeld door de blatende, dissonante blazersgroep en hij wordt zowel getroost als gefrustreerd door zijn vrouw die wordt uitgebeeld door de concertmeester. Zijn overwinning wordt gevierd in ‘Des Helden Walstatt’, een ongeveer negen minuten durend gedeelte waarin hij zo’n dertig brokjes uit zijn eigen werkcatalogus, met name uit zijn andere symfonische gedichten citeert. Met ‘Des Helden Weltflucht und Vollendung’ eindigt het werk: een teer duet voor hemzelf (hoorn) en viool (zijn echtgenote) dat tot de mooiste brokjes uit zijn oeuvre mag worden gerekend.

Van de dankbare ontvangers van het werk, het Concertgebouworkest, bestaan logisch genoeg al een paar opnamen. Eerst nog met Mengelberg zelf (Teldec 3984-28409-2 of Dante Lys  LYS 418) uit 1941 en later met Haitink (Philips 464.743-2) uit 1970. Het is buiten kijf dat de nieuwste opname technisch het best is geslaagd. De luisteraar wordt als het ware in een hem omspoelend weldadig klankbad ontvangen. De gevoelstemperatuur is ook qua interpretatie hoogst aangenaam. De programmatische effecten krijgen duidelijk, maar zonder enige nadruk of effectbejag hun plaats, nodeloze bombast wordt vermeden, maar gewicht wordt wel toegekend aan de wezenlijke aspecten. Het werk wint daardoor aan sympathie.

Er zijn andere mooie, intussen semi-historische opnamen van Reiner (RCA 09026-61494-2), Beecham (EMI 763.299-2) en Ormandy (Sony 48272). Maar temidden van de nieuwere versies neemt Jansons een ereplaats in in gezelschap van Karajan (DG 449.725-2) en Barenboim (Teldec 0927-49555-2).