Schnittke: Strijkkwartet nr. 3; Pianokwartet in a ’Klavierquartettsatz’; Pianokwartet; Pianokwintet. Ludmilla Berlinskaïa (p) met het Borodin kwartet. Virgin 759.040-2 (65’55”). 1990
Schnittke: Fuga voor viool; Klingende Buchstaben; Pianokwintet; Stille Musik; Strijktrio. Irina Schnittke (p), Mark Lubotsky (v), Dimitry Hall (v), Irina Morozowa (va), Theodore Kuchard (va), Alexander Ivashkin (vc), Julian Smiles (vc). Naxos 8.554728 (64’51”). 1999
Schnittke had de pech dat hij werd geboren in de Sovjet Volga-Duitse republiek en dat hij een groot deel van zijn adolescentie in Wenen doorbracht. Dat maakte hem in de ogen en oren van de Sovjet cultuurbonzen verdacht en besmet als een melaatse.
Pas na de glasnost kon hij in eigen land vrijuit ‘spreken’. Hoewel zijn kamermuziek het multi-stilistische karakter deelt met zijn grootschaliger werken, bevat deze de zuiverste en de meest intense expressie van al.
In dat genre maken weinig andere werken zoveel indruk als het Pianokwintet (1975) en het Strijktrio. Dit laatste is een opdrachtwerk ter nagedachtenis van Alban Bergs honderdste verjaardag in 1995. Zijn liefde voor Wenen belijdt hij hier met herinneringen een Schubert, Mahler en Berg met hun expressieve taalgebruik. Het werk bevat een macabere toespeling in de vorm van een motief dat is gebaseerd op ‘Happy birthday to you’. Het werk heeft duidelijk een lach en een traan. Er bestaat van dit werk ook een versie voor strijkorkest (zelfs twee stuks en eentje waarbij de piano de altviool vervangt.
Maar ook het Pianokwintet is een In memoriam, in dit geval aan zijn moeder. Het plaatst episoden van een gekweld verlangen tegenover bitterzoete walsmotieven en gebruikt conflicterende elementen om een verbeeldingsvolle, treffende uiting tot stand te brengen.
Strijkkwartet nr. 3 behoort tot de meest uitgevoerde werken van Schnittke. Misschien komt dat mede door de gebruikte citaten van Lassus, Beethoven en Shostakovitch en het te verwachten polystilistische karakter, maar hoe dan ook: het werk spreekt onmiddellijk aan en bezit expressieve kracht.
Dit tweetal opnamen vormt een heel goede introductie tot het werk van deze componist. De hechte relatie van het Borodin kwartet komt hier duidelijk tot gelding en pianiste Ludmilla Berlinsky is geweldig in het pianokwintet, juist ook omdat ze het desolate van dat werk goed weet te vangen.
Ook de iets anders samengestelde en goedkopere opname doet volledig recht aan dit idioom.