Schönberg: Strijkkwartetten nr. 1-4. Dawn Upshaw (s) met het Arditti kwartet. Montaigne MO 782024 (2 cd’s, 2u., 19’00”). 1993

Schonbergs Eerste strijkkwartet uit 1905 is nog een geheel Brahmsachtig werk in nog conservatieve muziektaal; het enige vernieuwende eraan is dat het stuk eendelig is. In volkomen en dus sterk contrast hiermee staan het derde en vierde kwartet uit respectievelijk 1927 en 1936 die door en door serialistisch zijn.

Ontdaan van alles wat ook maar enigszins een conventionele melodie zou kunnen worden genoemd, gaat het nu om ontzettend intellectualistische werken die het beste kunnen worden ondergaan wanneer men al grondiger bekend is het oeuvre van de componist. 

Kwartet nr. 2 is waarschijnlijk het stuk dat het interessantst is want in de beide laatste delen overschrijdt de componist een aan het genre eerder onbekende grens door in een atonaal landschap over te gaan wat door een sopraan wordt aangekondigd die de profetische woorden “Ik adem de geest van andere planeten’ van Stefan George zingt.

Meer dan welk ander werk van Schönberg ook dramatiseert dit tweede kwartet de overgang van oud naar nieuw.

Weinig ensembles waren of zijn in staat om deze muziek zo rigoureus en lucide uit te voeren zonder alleen maar puur efficiënt te worden als het Arditti kwartet. In het eerste tweetal schemert nog iets van laatromantiek door, in het laatste stel is de weergave heel gewetensvol.