Shostavich: Symfonie nr. 5 in d op. 47; Kamersymfonie in c op.110a. Weens filharmonisch orkest o.l.v. Mariss Jansons. EMI 556.442-2 (71’20”). 1997

Sinds de première in 1937 op het hoogtepunt van Stalins Grote Terreur heeft de Vijfde van Shostakovitch het publiek eigenlijk altijd geroerd. Met de ondertitel “Het creatieve antwoord van een Sovjetartist op gerechtvaardigde kritiek” is dit zowel een van de meest geheimzinnige als een van de populairste symfonieën uit de twintigste eeuw.

Over de ware motieven wordt nog steeds gedebatteerd. Zeker is wel, dat dit werk voor de componist allesbepalend was. Het was waarschijnlijk het eerste werk waarin hij het onmogelijke presteert en muziek schrijft met een natuurlijke integriteit en oprechte emotionele charme en tegelijkertijd zichzelf rehabiliteert als hofcomponist van een totalitair regime.

Gezien de context is dat een hele prestatie, maar aan de andere kant had Shostakovitch weinig keus nadat Stalin kwaad uit zijn opera Lady Macbeth van Mtensk was weggelopen. Hoewel deze symfonie kan worden beschouwd als de metamorfose van een intellectueel vanuit een staat van individualistische dwaling naar zaligmakende solidariteit met de massa, is dat allerminst de betekenis voor ons nu.

Vele vertolkers beschouwen het werk vanuit verankerde, buitenmuzikale politieke opinies die tussen de noten door worden gedramatiseerd. Het werk schijnt een grote voorliefde te hebben van Mariss Jansons, die in zijn jonge jaren dat Sovjet regime nog ondervond. Hij maakte er in de loop der jaren een paar opnamen van: met het Radio filharmonisch orkest (RCA 74321-30889-2, 4 cd’s), met het Oslo filharmonisch orkest (EMI 749.181-2) en deze uit Wenen.

Beheersing in alle betekenissen van het woord kenmerkt zijn opvatting, dus ook emotionele. Maar het streven naar maximale ritmische duidelijkheid, fraaie legato lijnen, een warme klank van de strijkers werpt zijn positieve vruchten af en er zijn prachtige pianissimi te genieten.

Ook de kamersymfonie krijgt een sfeervolle, gedistingeerde interpretatie. Het waardevolste vergelijkingsmateriaal bieden Mravinsky (Melodiya 74321-25198-2, Erato 2292-45752-2) en Previn (RCA 74321-24212-2, 0927-46732-2).