Clemens non Papa: Pastores quidnam vidistis; Missa pastores quidnam vidistis; Tribulationes civitatum; Pater peccavi; Ego flos campi. Tallis scholars o.l.v. Peter Phillips. Gimell CDGIM 013 (54’11”). 1987

Jacobus Clemens non Papa of beter Jacques Clément (ca. 1510- ca. 1556) was een van de belangrijkste componisten uit de vierde Nederlandse school. Over zijn leven is weinig met zekerheid bekend. Wel is duidelijk dat hij in 1544

Zangmeester wordt aan de St. Donatianus in Brugge, in 1554/5 werkzaam is als zanger en componist bij de Onze Lieve Vrouwe broederschap in Den Bosch. Hij leefde wel zijn leven lang in de Lage Landen en werd zeer gerespecteerd.

De bijnaam ‘non Papa’ heeft hij waarschijnlijk aangenomen ter onderscheiding van zijn plaatsgenoot, de Vlaamse dichter Jacobus Papa en van paus Clemens VII die in 1534 was gestorven.

Het gaat om een zeer vruchtbare componist met wie ik tijdens de opleiding Muziekwetenschap  meteen werd geconfronteerd omdat prof. Bernet Kempers in 1928 zijn  Jacobus Clemens non Papa und seine Motetten aan hem had gewijd. Hij was het ook die de volledige werken van de componist uitgaf bij het American Institute of Musicology.

Clemens schreef naast een vijftiental Missen eenzelfde aantal Magnificats, enige honderden motetten en chansons ook driestemmige Souterliedekens op de berijmde psalmvertalingen van Willem van Nievelt.

Gebaseerd op een eigen parodiemotet is de Missa pastores quidnam vidistis voor het grootste deel vijfstemmig, maar wordt in het ‘sanctus’ even zesstemmig. Het is een vrij uitgelaten werk waarin de eenheid van de kerk en Gods zegen van alle die een vredig leven leiden wordt gevierd.

De prachtige beginfrase is meteen herkenbaar door het hele werk heen, hoewel deze een bijzondere variant krijgt in het ‘sanctus’.

De verdere motetten zijn verstrooid tussen het proprium van de mis en voegen melodische[ en tekst afwisseling toe. Vooral Pater peccavi bezit een rijke textuur.

De Tallis scholars bestaan hier uit 4 sopranen, 2 alten, 2 tenoren en 2 bassen en zij zorgen voor een stel prachtige uitvoeringen die heel goed werden vastgelegd in de St. Peter and St. Paul kerk in Salle (Norfolk). 

Een andere mooie opname met werk can Clemens non Papa is van het Brabant ensemble o.l.v. Stephen Rice met de Missa Ecce quam bonum en bijbehorende motetten (Signum SIGCD 045) uit 2003.