Cage: Etudes australes deel 1-4 nr. 1-32. Grete Sultan. Wergo WER 6152-2 (3 cd’s, 2u. 49’40”). 1978, 1982

Tijdens een van zijn theatervoorstellingen vertelt ruimtevaarder André Kuipers over het heelal en laat zich daarbij muzikaal vergezellen door Ralph van Raat die fragmenten uitvoert uit de Etudes australes van John Cage uit 1975. Hij maakte daarvoor gebruik van de Atlas Australis van Antonin Bečvář due hij in 1964 in Praag had gekocht.

Om dat werk te schrijven legde Cage transparant notenpapier over de heldere sterrenkaart van het zuidelijk halfrond en nam de stipjes van de kaart over. Met de I Tjing, het Tibetaanse gebedenboek vulde hij de leemtes aan totdat het hele klavier het grote en kleine sterren was bezet, de ene rood, de andere blauw. Cage schreef het werk voor Grete Sultan die het als enige volledig opnam. De beide eerste delen in 1978, de beide laatste in 1982.

Als gevolg van gezondheidsproblemen moest hij de definitieve uitwerking overlaten aan Carlo Carnevali (nr. 1-8) en Wilmia Ponauer (de rest).

Het resultaat is een bizar, hypnotiserend werk met bijzondere effecten veroorzaakt het wiggen tussen de pianotoetsen zodat de klanken elkaar overlappen en een ver afgelegen melkweg suggereren. Geen wonder dat het zijn geheimen pas na er vaak naar te luisteren geleidelijk prijsgeeft, maar dan kun je er ook helemaal in opgaan.

Er heerst veel regelmaat in het lange, complexe en haast rituele werk en dat roept vanzelf het ontstaan van eentonigheid op, maar Grete Sultan is een zo goede pianiste dat ze dit weet te voorkomen, ook doordat ze zelf veel keuzes mag maken bij de interpretatie.