Eckhardt-Grammaté: Pianosonates nr. 1-6. Marc-André Hamelin. Altarus AIR CD 9052, Centredisc CMCCD 16611 (2 cd’s, 1u. 59’21”). 1991
Wanneer we het in de componistenwereld hebben over wereldburgers, dan was de Russisch-Duitse-Canadese componiste Sophie-Carmen Eckhardt-Grammaté (geboren in Moskou in 1899 als Sonia Fridman-Kochevskaya, gestorven in Stuttgart in 1974) een fraai voorbeeld van deze categorie.
Als virtuoze pianiste, violiste en componiste, als ‘vrije geest’ studeerde ze in de eerste twintig jaar van de twintigste eeuw in Parijs, Berlijn en Barcelona en pikte ze daar telkens de vernieuwingen op van de muzikale avant-garde. In zoverre was een hoge mate aan eclectisisme haar niet vreemd. Toch drukte ze ook een eigen stempel op haar ruim 175 composities.
Sonate nr. 1 uit 1923 is een compact, betrekkelijk lichtvoetig werk met baroktrekken à la een Scarlatti mozaïek en met invloeden van toenmalige Spaanse componisten in de rapsodische versieringskunst.
De daarop volgende drie sonates uit de periode 1924-1931 hebben een grootschalige vierdelige opzet in neoromantische geest met een eerbetoon aan Chopin in de Nocturne van Sonate nr. 4. Opvallend zijn verder het ‘storm’ deel uit nr. 2 met terugblik op Rachmaninov en Scriabin, het scherzo uit de Russisch/Spaanse fusie uit nr. 3 en de toccata voor de linkerhand: ‘Stierengevecht van de veldratten’ uit nr. 4; aan het slot komt de andere hand nog even te hulp.
Na een onderbreking van bijna twintig jaar ontstonden in 1950 c.q. 1952 de driedelige sonates nr. 5 en 6. Deze zijn weer wat compacter. In nr. 5 zijn tonale en atonale thema’s tegenover elkaar geplaatst met o.m. een fantasie voor de rechterhand en speelt het variatiemodel een rol. Sonate nr. 6 is een soort structureel ‘spel’, maar ook een toonbeeld van compositorische intelligentie.
Het klinkt misschien als een cliché, maar het is wel toepasselijk: de destijds jonge Hamelin doet haast spelenderwijze volledig recht aan deze wisselende werken. De formele aspecten wordt recht gedaan, de klank helder gehouden.