Escher: Orkest- kamermuziek- en koorwerken. Brilliant Classics 95967 (3 cd’s, 3u., 09’34”). 1992/7
Goed dat Brilliant Classics ons met deze drie heruitgegeven cd’s herinnert aan wat orkestwerken kamermuziek en koor werken van Rudolf Escher (1912 - 1980). Het zijn omroepopnamen (veel van de Wereldomroep) uit de jaren negentig die als volgt bij Donumus verschenen:
Concert voor strijkorkest (1948), Musique pour l’esprit en deuil (1943) en Summer rites at noon (bew.) werden in 1888/1991 opgenomen door Chailly en verschenen in 1995 op Nederland Muziek NM 92048.
Le Tombeau de Ravel (1952/9), Strijktrio (1959) en Trio voor klarinet, altviool en piano (1978) met Jacques Zoon (fl)., Bart Schneemann (h), Ronald Hoogeveen (v), Zoltan Benyacs (va), Dmitri Ferschtmann (vc), Frank van de Laar (p) in 1992 op NM Muziek NM 9206
Songs of Love and eternity (1955), de Poems I en 2 (1955), Le vrai visage de la paix (1957), Ciel, air et vents (1957), de Poems of W.H. Auden nr. 1-3 (1975) met het Nederlands kamerkoor o.l.v. Ed Spanjaard in 1997 op Nederland Muziek NM Classics 92057.
Samen met Willem Pijper, Matthijs Vermeulen en Ton de Leeuw behoorde Escher tot de belangrijkste Nederlandse componisten uit de twintigste eeuw. Het was ontroerend om het bekende Musique pour l’esprit en deuil uit 1943 als pseudo oorlogssymfonie met een marsachtig thema in het midden weer eens te horen. Het is een hoogtepunt uit het oeuvre van Escher. Vroeger werd Escher vanwege zijn aansluiting bij het idioom van Debussy nog wel eens ouderwets genoemd, wie nu naar hem luistert deert dat niet. Eduard van Beinum had het werk al eens opgenomen (Q-Disc 97015).
De beide andere orkestwerken bleven nogal onbekend, waarschijnlijk vanwege hun moeizame ontstaansgeschiedenis. Des te verrassender is het om te luisteren naar Summer rites at noon waaraan Escher in de periode 1961 tot 1971 werkte als een reactie op het seriële Gruppen für drei Orchester van Stockhausen (1955/57). Hierin is de persoonlijkheid van Escher, die erg was gefascineerd door het tijdsverloop, heel goed herkenbaar in de beklemmende schoonheid van de slotfase. Omdat Escher de orkestratie van dit voor twee orkesten bedoelde werk tenslotte niet zelf heeft afgemaakt, verzocht het Escher comité de componist Jan van Vlijmen om die te voltooien. Die gaf er een post-Berg draai aan. Veel van zijn vroegste werken gingen verloren bij het bombardement van Rotterdam in mei 1940.
Hoewel de partituur van het Concert voor Strijkorkest uit 1947/8 en 1960 werd vernietigd, is het werk gelukkig bewaard gebleven op microfilm in het Donemus archief zodat het werk toch kon worden uitgevoerd. Twee betrekkelijk langzame delen omsluiten een sneller middendeel. De expressieve emotie van het werk weerspiegelt nog iets van W.O. 2. Behalve strijkers zijn soms ook even pauken te horen.
Bij de kamermuziek valt vooral het zevendelige Le tombeau de Ravel voor fluit, hobo, viool, altviool, cello en klavecimbel op. Daarin brengt Escher een eerbetoon aan zijn grote voorganger na een bezoek aan diens huis met delen als ‘Pavane’, ‘Forlane’, ‘Sarabande’ en ‘Rigaudon’. Het werk was opgedragen aan het ensemble Alma Musica.
Aanvullend zou men nog Attaca BABEL 2384 kunnen overwegen met de Sonata per due flauti op. 8 en de Solofluitsonate op. 16 met Marieke Schneemann.
Het is goed dat ook aandacht is besteed aan wat kamermuziek, maar belangrijker lijken de koorwerken, die een groot deel van Eschers oeuvre vormen. In een aan de componist gewijd artikel van Erik Voermans stelt hij vast dat ‘deze tot de absolute hoogtepunten uit de Nederlandse koormuziek behoren’. Hij was heel selectief in de keuze van zijn teksten en nam die eerst goed in zich op om ze vervolgens ‘zingbaar’ en begrijpelijk te maken. Zijn keuze van de dichters, Paul Éluard, WH Auden en Emily Dickinson - waren ook bekend als taalvernieuwers. Ciel, air et vents is een cyclus van drie liederen op tekst van de zestiende Franse dichter Pierre Ronsard.
Gelukkig kan tot besluit worden vastgesteld dat alle vertolkingen de componist volledig recht doen.