Van Gilse: Symfonieën nr. 1 in F en 2 in Es. Nederlands symfonie orkest o.l.v. David Porcelijn. CPO 777.349-2 (67’02”). 2007 

In de Elsevier muziekencyclopedie stond het zo simpel, emotieloos: GILSE, Jan van, Nederlands componist (Rotterdam 11-05-1881 – Oegstgeest 08-09-1944) studeerde aan het Conservatorium in Keulen bij F. Wüllner en later bij Humperdinck in Berlijn. Hij dirigeerde in Keulen, München en Berlijn en was van 1917-22 dirigent van het Utrechts Stedelijk Orchest. Stilistisch is van G.’s muziek verwant aan de Duitse laatromantiek; het harmonisch idioom van de latere werken is gematigd modern."

Bij de opsomming van zijn orkestwerken zijn vijf symfonieën vermeld. Of die en andere stukken in een reeks “De vergeten componist” in samenwerking met Donemus en het Nederlands Muziek Instituut ook op CPO verschijnen. Te hopen is het en dat niet alleen uit documentaire overwegingen.

Vroeger bracht Donemus trouwens ook al zijn Tweede symfonie door het Residentie Orkest, de 3 Tagore Gesänge, de Treurmuziek uit Thijl en het fluit/viool/altviooltrio uit.Wat uitgebreider wordt hij behandeld in Reeser’s Ëen eeuw Nederlandse muziek 1815-1915” met o.a.:  ‘Zijn eerste symfonie uit 1901 beleefde al in datzelfde jaar zijn première in Arnhem” Ook in het vervolg daarop van Samama dat de periode 1915-1985 behandelt, komt hij aan bod. Als componist had Van Gilse de pech dat deze nadrukkelijk Duitse invloeden verried, terwijl dat sinds W.O I not done  was en de meeste Nederlandse componisten zich op Frankrijk oriënteerden, waardoor hij zich buiten de hoofdstroom had geplaatst.

Bruckner, Wagner en Mahler hebben ook in de Tweede symfonie uit 1903 met een herziening in 1928 hun sporen nagelaten. Maar wat zou het? Beide werken getuigen van gedegen vakmanschap en inspiratie, bezitten natuurlijk ook oorspronkelijke trekken en zijn zeker het aanhoren waard.

Tot slot kwamen in Van Gilse’s leven de tragiek van zijn Utrechtse dirigentschap en een door Pijper ontketende onterechte hetze tegen hem. Terug in Duitsland in de jaren dertig v.e. voerde hij oppositie tegen de Nazi’s, waarop zijn muziek werd verboden, een bevel dat zich uitstrekte over alle later door het Hitlerregime bezette landen, keerde terug naar Nederland, ging in het verzet, maakte mee dat zijn beide zoons om dezelfde reden werden geëxecuteerd en stierf als gebroken man ruim een half jaar vóór de bevrijding.

Het Nederlands Symfonie orkest zal menigeen nog beter kennen als het Orkest van het Oosten uit Enschede, waar deze opname in september 2007 in het Muziekcentrum werd gemaakt. Over de vertolkingen en de opname eigenlijk niets dan goeds.