Halévy: La juive. José Carreras, Julia Varady, Dalmacio Gonzalez, June Anderson, Ferruccio Furlanetto, René Massis met het Ambrrosian Operakoor en het Philharmonia orkest o.l.v. Antonio de Almeida. Philips 420.902-2 (3 cd’s, 3u. 02’22”). 1989

Halévy: La juive. Neil Shicoff, Krassimira Stoyanova, Simina Ivan, JIanyi Zhang en Walter Fink met het Ensemble van de Weense Staatsopera o.l.v. Vjekoslav Sutej. Regie: Günther Krämer. DG 073-400-1 (2 dvd’s, 2u. 58’44”). 2003

In 1835 was La juive een der grootste successen van de Franse ‘grand opéra’. Maar mede als gevolg van een heersende depressie, oorlog en wederopbouw was een werk met zijn – ook anno 2015 – politiek en maatschappelijk gevoelige onderwerp, grootse decors en massascènes niet meer gepast.

Als gevolg van huidige ontwikkelingen is het werk na de af gelopen eeuwwisseling weer actueel geworden. Intolerantie tussen twee geloofsgemeenschappen, gepaard gaande aan onderling wantrouwen en het onvermogen om te vergeven maken dat beide partijen alleen maar verliezers zijn.

Het zijn  twee opnamen die vooral de aandacht waard zijn, de ene op cd, de andere op dvd.

De cd opname heeft een sterrenbezetting met vooral de net van leukemie genezen Carreras in de rol van de Jood Eleazar (ooit een glansrol van Caruso). De handeling is verder vrij simpel. Rachel (Julia Varady), de geadopteerde dochter van Eleazar zijn geconfronteerd met prins Léopold (Dalmacio Gonzalez) die verliefd is op Rachel en zijn echtgenote prinses Eudoxia (June Anderson). De vijfde persoon is kardinaal De Brogni (Ferruccio Furlanetto) die twee prachtige basaria’s heeft, waarvan eentje waarin hij heftig zijn gruwel laat blijken. Het werk eindigt heel dramatisch wanneer Rachel in een vat kokende olie wordt geworpen.

Wat ter onderscheiding der rollen niet helpt, is dat de beide manlijke hoofrollen voor tenor en de vrouwelijke dito’s beide voor sopraan zijn. Gelukkig zijn de stemmen onderling redelijk gecontrasteerd. Gelukkig ook dat in de Philipsopname de meeste gangbare coupures zijn weggelaten; hooguit een paar massascènes mankeren.

Ster van deze uitvoering is de hoogst geëngageerde Julia Varady die alle kanten van Rachel toont. Puur vocale pracht en expressierijkdom. Naast haar klinkt June Anderson wat rauwer, maar ze is heel wendbaar met haar dramatische coloraturen (Boléro!). Furlanetto schittert als kardinaal.

Beide tenoren, Carreras en Gonzalez, verrichten veel moois, maar zodra hun stemmen onder druk komen, is enige spanning hoorbaar. Tot slot zijn er de twee comprimario rollen van René Massis als Ruggiero, de stadsprovoost en René Schirrer als Albert, een sergeant in Leopolds regiment: beiden uitstekend.

En gelukkig zorgt De Almeida voor een stevige, spannende begeleiding zodat in vrijwel alle opzichten een volkomen geslaagd eindproduct resulteert.

Dan de Weense dvd opname. Regisseur Krämer had blijkbaar lak aan alle attributen van het Middeleeuwse leven en stelde de symboliek voorop. Dat betekent: geen ‘jardins magnifiques’ in Constance, geen Gotisch appartement en amfitheater, maar vrijwel niets. Of dat de zin is van een geschikte enscenering? Geen wonder dat Neil Shicoff alleen maar een devote, eenzame, vooringenomen Jood lijkt die is verdwaald in een ‘grand opéra’ en in vocaal opzicht ook niet echt glanst. Aanzienlijk geloofwaardiger, zelfs stralend is Krassimira Stoyanova als een zeer presente, krachtige Rachel. De andere rollen kunnen we behoorlijk mee door en het orkest begeleidt heel attent. 

Het bonusdeel van de opname is vooral gewijd aan de Amerikaanse tenor van Joodse afkomst en een beeld van de beroemde aria van Rachel ‘Quand du Seigneur’ in de regie van Sidney Lumet. Jammer dat er niets is over Stoyanova die dat eerder verdient.

Maar het wachten is op een dvd die het werk recht doet. Mogen we hopen op de verse productie van de Vlaamse Opera?