Hindemith: Mathis der Maler symfonie; Suite Nobilissima visione; Symphonische Metamorphosen nach Themen von Carl Maria von Weber. Berlijns filharmonisch orkest o.l.v. Claudio Abbado. DG 447.389-2 (69’54”). 1995

Mathias Grünewald was een Duitse schilder wiens werk – en dan vooral zijn altaarstukken uit Isenheim – opvallen door hun levendige kleuren en een heel grafische illustratie van het lijden.

In de beginjaren van de twintigste eeuw was hij zoiets als een talisman geworden voor expressionistische schilders. In zijn opera over deze schilder die in 1990 werd vastgelegd door Gerd Albrecht (Wergo WER 6255-2, 3 cd’s) wilde Hindemith een verbinding maken met zijn eigen tijd. Hij omschreef Mathias als een man die “werd geplaagd door de duivelse kwellingen van een twijfelende, zoekende ziel die de instorting van een nieuw tijdperk ervaart”.

Die opera is een krachtig, zij het enigszins breedsprakig werk en eigenlijk zegt de symfonie onder die titel meer. Dat stuk kan zelfs gelden als Hindemiths meesterwerk. Het ontstond vóór de opera om Furtwängler een nieuw werk mee te geven op een tournee van het Berlijns filharmonisch orkest in 1934.

De Nazi’s beschouwden het echter als gedegenereerde muziek en deden het in de ban. Vreemd, want de muziek betekent juist een stap terug in de richting van een traditionele melodiek. Waarschijnlijk woog dan ook de anti-oorlogsboodschap en de schildering van corruptie zwaarder in die beslissing.

Elk van de drie delen - 'Engelkonzert’, ‘Grablegung’ en ‘Versuchung des heiligen Antonius’ – vertegenwoordigt een paneel van dat Isenheimer altaarstuk, een werk dat in de opera het distillaat is van de haat van de boeren tegen hun meesters. Het laatste deel en dan in het bijzonder het koperkoraal is een van Hindemiths meesterzetten.

De Symphonische Metamorphosen behoren tot Hindemiths populairste, inventiefste en onderhoudendste werken. Het resulteert uit een opdracht in 1940 om een ballet te schrijven over muziek van Weber. Daar werd niets van maar hij produceerde drie jaar later wel een reeks transformaties, vooral op thema’s uit Webers onbekende opera Turandot (waarvan alleen de ouverture, de mars en de treurmars bekend zijn) die veel waardevoller zijn dan het origineel.

De driedelige orkestsuite Nobilissima visione is uit 1938 is een warmhartig, lyrisch werk waarin de orkestinstrumenten vrijuit kunnen zingen.

Abbado toont tijdens deze zaalopname veel empathie  voor het specifieke idioom van Hindemith en diens  gevoelens en uitingen en het Berlijnse orkest reageert daar heel gevoelig op en legt zelfs inwendige stemmen bloot die anders over het hoofd worden gezien.

Probeer bijvoorbeeld ook eens Blomstedt (Decca  421.523-2) met een iets andere koppeling of Hindemith zelf met de Berlijners in de eerste helft van de jaren vijftig met het 3-cd album DG 474.770-2.