Ivanovs: Symfonieën nr. 15 in bes ‘Symphonia ipsa’ en 16 in Es. Lets Nationaal Symfonie orkest o.l.v. Guntis Kuzma. Skani LMIC SKANI 126 (62’09”). 2021
De in de buurt van Preili geboren Letse componist Jānis Ivanovs (1906 – 1983) schreef 21 Symfonieën waarvan behalve deze nr. 15 en 16 ook de nrs. 1, 2, 10, 12, 14 zijn opgenomen. Over zijn beginjaren is weinig bekend, maar in 1931 studeerde hij af aan het Lets Staats Conservatorium waarna hij nog twee jaar les had bij de componist Jāzeps Vītols. Daarna werd hij werkzaam als audiotechnicus.
Ik raakte meteen geboeid door de Symfonie nr. 15 uit 1972 vanwege de ondertitel Sinfonia Ipsa. Ipsa betekent zover ik weet ‘over zichzelf’ maar ook zeeslakken. Hier zal dus de eerste betekenis wel gelden: een symfonie als zelfportret. Daaraan besteedde de componist lang en uitgebreid aandacht beginnend met een turbulent lyrisch eerste deel, dat wordt gevolgd door een geheimzinnig tweede deel met een machtige, overpeinzende sfeer. Ook de finale houdt deze twee stemmingen vast en maakt van het geheel iets dat zwiert, botst en bij vlagen dreigend klinkt.
Maar ook de Symfonie nr. 16 uit 1974 met zijn lange melodieën heeft een wat treurig-lyrische toon. Misschien geen wonder omdat Letland destijds nog zuchtte onder het Sovjet regiem. Verder werd ik enigszins aan Janácek herinnerd. Het werk heeft ook een zekere noblesse met uitzondering van het al te stormachtige scherzo. Veel mooier is het langzame deel met zijn langzaam uit het duister naar het licht opklimmende figuren. De finale opent erg stoer maar bevat ook mooi melodisch materiaal, dat tenslotte het pleit wint in een verrassend kalm en groots coda.
Deze twee Symfonieën zijn geen laat twintigste eeuwse meesterwerken, maar ze vullen wel een belangrijke leemte in de muziek uit die periode.
Het Lets Nationaal Symfonie orkest onder leiding van Guntis Kuzma beheerst in deze vertolkingen over het geheel alle wezenlijke aspecten van deze muziek, maar had deze misschien nog wat grondiger kunnen uitdiepen. Ik heb er hoe dan ook best van genoten.