Komitas: Miniaturen nr. 1-14 (bew. Aslamazyan) Alécian: Un quatuor arménien. Akhtamar kwartet. Cypres CYP 1681 (54’52”). 2019

Lang gingen Khatchaturian en Babajanian door voor de bekendste Armeens componisten, maar wie een componist wil leren kennen die werkelijk het landschap, de bewoners en de culturele erfenis van Armenië wil leren kennen, komt onherroepelijk uit bij Vardapest Komitas (1869 - 1935) als stichter van de nationale muziekschool.

Eigenlijk heette hij Soghomon Soghomonian en werd hij in het West Turkse Kütahya geboren, maar op zijn twaalfde werd hij wees en kwam in de zorg van een plaatselijke priester. Hij bezocht een seminarie in Vagharshapat in Armenië, werd in 1890 monnik en nam de naam Komitas van een zevende eeuwse dichter/componist aan. Hij kreeg een doctoraat met de graad van vardapet (celibaat priester) en ging studeren aan de Friedrich Wilhems universiteit in Berlijn. Hij reisde door Europa en het Midden-Oosten, verzamelde volksmuziek, gaf lezingen en voerde al dan niet bewerkte volksmuziek uit.

Dat gaf problemen met de kerk, bovendien had hij een relatie met een vriendin, de zangers Margaret Babayan, zodat hij zich nu in Constantinopel vestigde in 1910. Van daaruit bereisde hij Europa om concerten te geven en ontmoette bij een van die gelegenheden Debussy in Parijs. Maar helaas werd hij slachtoffer van de Armeense genocide; weliswaar werd hij niet gedood, maar leed hij wel aan post-traumatische stress. De rest van zijn leven bracht hij door in een Parijse zorginstelling. 

Gelukkig bleven veel van zijn composities bewaard en als ze niet in druk zijn verschenen, zijn ze beschikbaar als manuscript. Daaronder bevinden zich deze veertien Legenden, miniaturen met titels als ‘De rode shawl’, ‘Wolken’, ‘De kraanvogel’, ‘Meisjesdans’, ‘Feestlied’ en ‘Lente’. 

Op deze cd klinken ze in een mooi arrangement voor strijkkwartet van Serguey Zakharovich Aslamazyan en worden ze met veel liefde en gevoel uitgevoerd door het naar het gelijknamige Armeense eiland genoemde Belgisch/Franse Akhtamar kwartet dat bestaat uit Coline Alécian en Jennifer Pio (v), Ondine Simon (va) en Astrid Wauters (vc).

Het kan voor doortastende muziekliefhebbers interessant zijn om deze Legenden te vergelijken met andere bewerkingen, voor orkest nogmaals van Serguey Aslamazyan door Toumanian Mek (NoMadMusic NMM 058) en door het Armeens kamerorkest o.l.v. Edouard Topchian (Thorofon CTH 2393).

De wijze waarop het viertal kwartetleden zich volledig voor Komitas heeft geëngageerd blijkt ook uit het vierdelige Quatuor arménien uit 2016 met een ‘Tarantelle’ als derde deel van de in 1952 geboren Eugénie Alécian, een in Frankrijk geboren Armeense en waarschijnlijk een zus van primarius Coline.