Lachenmann: Mouvement (-vor der Erstarrung); Zwei Gefühle… Musik mit Leonardo; Consolation nr. 1 en 2. Klangforum Wien o.l.v. Hans Zender c.q. Schola Heidelberg en Ensemble Aisthesis o.l.v. Walter Nußbaum. Kairos KAI 1220-2 (59’56”). 1885-2000

In januari 2019 gaf het veelzijdige ensemble Les siècles van François-Xavier Roth in het Amsterdamse Muziekgebouw een uitvoering van Mouvement (-vor der Erstarrung) uit 1984 van Helmut Lachenmann. Een werk dat zijn geheimen niet onmiddellijk prijsgeeft. Zoals veel andere aanvankelijk ‘onbegrijpelijke’ composities leent zo’n werk zich ideaal voor een herhaald te beluisteren cd. Wat men dan alleen mist is de fysieke aanwezigheid van de uitvoerenden en hun actie. In dit geval van de bezetting met 2 fluiten (vaak met fladdertong bespeeld), 2 klarinetten, baskklarinet, 2 trompetten, 2 altviolen, 2 celli, 1 contrabas, slagwerk(ondersteboven geplaatste pauken) en 3 ‘bladespiel’. 

Het vergt analytisch luisteren en geduld om deze muziek deelachtig te worden.

De compositie heeft iets van een geabstraheerd scherzo met een aantal episodes die door de componist zijn aangegeven als ‘getimede gekte’, ‘fibrilerende orgelbeats’ en ‘kwakende velden’ die vaak tot quasi stilte leiden. Een heel intrigerend stuk dat een aanslag doet op onze muziekperceptie. Bijvoorbeeld wanneer onderweg ineens een wekker afgaat.

Het veranderen van niet-muzikale klanken in hun tegendeel vormt ook de basis van Zwei Gefühle… Musik mit Leonardo waarin de componist een in het Duits vertaalde tekst van Leonardo da Vinci vertaald in de klanken van een groot ensemble. Het resultaat klinkt grauw, troosteloos, grimmig, compromisloos. En dan te bedenken dat het werd geschreven ter herinnering aan de in 1990 gestorven Luigi Nono.

Weer in een heel andere wereld voert Lachenmann de luisteraar binnen in zijn beide Consolations. Deze werden geschreven op verzoek van de Schola cantorum Stuttgart van Clytus Gottwald . Nr. 1 wordt begeleid door een kwartet slagwerkers, nr. 2 is a cappella. Dit tweetal erken is redelijk toegankelijk.

Zover na te gaan hebben alle vertolkingen een voortreffelijk niveau en ze verdienen het zeer om gehoord te worden.