Ligeti: Strijkkwartetten nr. 1 en 2. Arditti kwartet. Wergo 60079-50 (42’37”). 1978
Ligeti: Strijkkwartetten nr. 1 en 2. Hagen- c.q. LaSalle kwartet. DG 477.6443 (4 cd’s, 42’48”). 1985/79
Ligeti: Strijkkwartetten nr. 1 en 2. Artemis kwatet. Virgin 336.934-2 (43’16”). 1997.
In zijn Eerste strijkkwartet uit 1953/4 dat pas in 1958 door het Ramor kwartet in Wenen ten doop werd gehouden, had Ligeti nog maling aan een conventionele opzet van vier contrasterende delen. Het nog onder druk van de ongunstige culturele omstandigheden in het toenmalige Hongarije geschreven werk is uit één stuk en draagt de ondertitel Métamorphoses nocturnes. Maar gedurende zo’n 22 minuten muziek is hier wel sprake van 17 caleidoscopische met elkaar reagerende subdelen. Het werk heeft niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk een duistere kwaliteit met veel lichtflikkering en geruis. Natuurlijk wordt nog enige tol betaald aan Bartók, maar vorm en inhoud zijn heel uniek.
Geen vier- maar zelfs zesdeligheid komen we haast als ter compensatie tegen in het iets korter durende Tweede kwartet uit 1968 dat het jaar daarop voor het eerst in Baden-Baden tot klinken kwam met het LaSalle kwartet als medium. Hier gaat het om een in alle vrijheid geschreven werk waarin de componist na de ervaringen die hij met de Nouvelles aventures en Continuum geheel zijn vleugels kon uitslaan in een duidelijk ‘discontinuum’. We horen hier de geraffineerde rijpe componist die niet wars is van getoonde dubbele bodems.
De waarschijnlijk eerste opname van beide werken samen is van het in deze materie doorknede Arditti kwartet. Een eigenlijk nog altijd exemplarische voorstelling. Alleen is de bewuste Wergo cd mogelijk moeilijk te bemachtigen. Het jonge Hagen kwartet wijdde zich later aan een interessante opname van het Eerste kwartet, samen met het kwartet van Lutoslawski en Schnittke’s Kanon in memoriam I. Stravinsky. (DG 431.686-2). Die opname werd in een album met vier cd’s met alle andere werken uit het DG Ligeti bestand, waaronder een prachtige realisatie door het LaSalle kwartet dat hier aan een soort historische verplichting voldoet.
Het Artemis kwartet levert eveneens een lofwaardige prestatie, maar blijft in dit gezelschap toch wat achter.
Achteraf is de keuze tussen het drietal opnamen misschien wel eenvoudig: wie zich met Ligeti wil verzadigen, komt bij DG terecht, wie alleen beide kwartetten wenst komt bij Wergo uit en indien niet meer verkrijgbaar bij Virgin.