Messiaen: Vingt regards sur l’enfant Jésus. Martin Helmchen. Alpha ALPHA 423 (2 cd’s, 2u., 10’07”). 2014

De twintig bespiegelingen over het kindeke Jezus werden tussen maart en september 1944 door Messiaen in Parijs geschreven en ze markeren het einde van de creativiteitsexplosie waarvan de uitzonderlijke, jonge pianist Yvonne Loriod de katalysator was en waarvan de Duitse bezetting de achtergrond vormde.

De aanleiding waseen verzoek om vijftien minuten muziek te schrijven voor Maurice Toesca’s Douze regards, een serie pittoreske karakterschetsen over het Kerstverhaal. Messiaen overschreed Toesca’s eisen rijkelijk door niet alleen Vingt regards te componeren, maar ook door een werk te scheppen dat verder gaat dan het Kerstverhaal en een diepe meditatie werd over het bestaan van Jezus.  

In zoverre het om pianistische inspanningen gaat, is Messiaens cyclus een van de gewaagdste. De moeilijkheidsgraad en de allure zijn groot. Uitvoering van het werk vergt niet alleen een formidabele techniek, maar ook het juiste temperament om van zeer kalm over te springen naar woeste snelheidsuitbarstingen met behoud van het religieuze kader.  

Verscheidene thema’s, met name dat van God doorweven het als Wagneriaanse Leitmotiven. Elk deel heeft een inscriptie dat de theologische inspiratie op elk niveau aangeeft, van het kalme begin tot de jubelende slotrede in de hemel.

Loriod (Erato ECD 71581, Adès 14.112-2, Warner 2564-62162-2) speelde niet alleen de premiere maar ook ook vele opeenvolgende keren het werk en naam het werk een paar maal op. Naast haar waren het vooral Pierre-Laurent Aimard (Teldec 3984-26868-2), Steven Osborne (Hyperion CDA 67351/2), Peter Hill (Regis RRC 2055) en Louise Bessette (Atma ACD 2219/20) die veel indruk maakten.

Bij hen voegt zich nu Martin Helmchen en dat hij niet alleen heel virtuoos te werk gaat, maar ook religieus is geïnspireerd valt te horen in zijn spirituele vertolking van delen als ‘Regard du père’, de tere ‘Regard de la vièrge’, ‘Regard de l’esprit de joie’. Jammer dat we er de kleuren gris-blauw, helderrood en oranje, mauve-violet, bruin en warm purper niet bij te zien krijgen.

Bij een zo lang en complex werk is het moeilijk kiezen tussen de diverse uitvoeringen en Helmchen maakt die keuze niet eenvoudiger, maar levert wel een belangrijke bijdrage.