Monteverdi: Vespro della beata vergine. L’Arpeggiata o.l.v. Christina Pluhar. Virgin 641.9940 (75’09” + dvd, 22’). 2010
Menig raadsel omgeeft dit destijds innovatieve en ook nu nog indrukwekkende opus. Voor welke aanleiding ontstond het en voor welk doel? We weten het niet. Er wordt ijverig gespeculeerd en komt daarbij tot heel verschillende resultaten.
Mogelijk is wel het opmerkelijkste aspect van het late succes van de Vespers dat het helemaal geen ‘werk’ is en dat Monteverdi het vermoedelijk nooit heeft horen uitvoeren. De publicatie ervan in 1610 droeg de titel Missa…ac Vespera… cum nonnullis sacris concentibus en terwijl sommige delen standaard deel uitmaken van de Vesperdienst – het responsorium ‘Domine ad adiuvandum’, de vijf polyfonische psalmzettingen ‘Dixit Dominus’, ‘Laudate pueri’, ‘Laetatus sum’, ‘Nisi Dominus’ en ‘Lauda Jerusalem’, de hymne ‘Ave Maris stella’ en het Magnificat waarvan de componist twee vormen aanbood, de ene zesstemmig en de andere zevenstemmig met instrumenten, geldt dit weer niet voor de Mis en de geestelijke concerten ‘Nigra sum’, ‘Pulchra es’, ‘Duo seraphim’ en ‘Audi coelum’ die meer weg hebben van barokke motetten voor solo stemmen en continuo. Of voor de in principe instrumentale ‘Sonata sopra Sancta Maria’.
Sinds 1966 bestaat zo’n dertigtal opnamen van het werk met als uitblinkers Parrott (EMI 212.685-2), Jacobs (Harmonia Mundi HMC 90. 1566/7), Christie (Erato.3984-23139-2), Stubbs (ATMA ACD 22304/5), Pickett (Oiseau Lyre 425.823-2) en Alessandrini (Naïve OP30403). Hoe verhoudt de nieuwe uitgave zich tot dat stel?
Uitstekend. Om te beginnen is de samenstelling van L’Arpeggiata heel passend met aan vocale kant 3 soprane, een mezzo, een altus, 4 tenoren, een bariton en twee bassen. Dan de instrumentale formatie met een aartsluit, een theorbe, barokharp, psalterium, 2 barokviolen, 2 alten, 3 cornetten, 3 trombones, een violone en 2 orgeltjes.
Men heeft zich beperkt tot een concertuitvoering zonder extra liturgisch gezang en de tempi liggen aan de vitaal hoge kant, vandaar dat het geheel op een enkele cd kon worden ondergebracht. Die hoge tempi komen de vitaliteit ten goede. De verstaanbaarheid heeft niets te lijden, juist omdat de bezetting vrij klein is gehouden. De technische realisatie door vocalisten en instrumentalisten kan dat goed hebben want alles valt netjes op zijn plek. De vaak heersende plechtigheid maakt plaats voor vreugdevol elan; zeker de zwierige blazers dragen daaraan veel bij. Dat mag best voor een keer, zo’n opwindende realisatie zonder direct kerkelijk aureool met één stem per partij. Maar aarzel niet om wat vergelijkingen met de andere genoemde uitvoeringen te maken.
De bonus dvd bevat in 22 minuten tijds de gedurende de opnamessies in het Arsenaal te Metz verfilmde delen ‘Laetatus sum’, ‘Sonata sopra Sancta Maria’, ‘Pulchra es’ en ‘Dixit Dominus’.