Mozart: Così fan tutte KV 588. Elisabeth Schwarzkopf (s), Christa Ludwig (ms), Hanny Steffek (s), Alfredo Kraus (t), Giuseppe Taddei (b), Walter Berry (bs) met het Philharmonia koor en –orkest o.l.v. Karl Böhm. EMI 769.330-2 (3 cd’s), 567.379-2 (2 cd’s, 2u 44’31”). 1962
Mozart: Così fan tutte KV 588. Véronique Gens (s), Bernarda Fink (s), Werner Güra (t), Marcel Boone (b), Pierto Spagnoli (bs) met het Keuls Kamerkoor en Concerto Köln o.l.v. René Jacobs. Harmonia Mundi HMC 95.1663/5 (3 cd’s, 3u 02’31”). 1998
Mozart: Così fan tutte KV 588. Amanda Roocroft (s), Rosa Mannion (s), Eirian James (ms), Rainer Trost (t), Rodney Gilfrey (t), Claudio Nicolai (bs) met het Monteverdikoor en de English Baroque soloists o.l.v. John Eliot Gardiner. DG 437.829-2 (3 cd’s, 3u 14’37”). 1992
Na Don Giovanni werkten Mozart en Da Ponte samen aan hun laatste opera, Così fan tutte – of zoals de volledige titel luidt, Così fan tutte, ossia la scuola degli amanti. Hoewel het werk in 1790, het jaar waarin de première plaatsvond, tienmaal werd opgevoerd, werd het niet zo populair als de andere opera’s van dit koppel en rond 1830 was het letterlijk van het toneel verdwenen. Totdat Mahler en Strauss zich voor het werk inzetten. Beethoven veroordeelde het immorele karakter van de opera en een overdreven negatieve opvatting over het uit de opera sprekende cynisme deed mogelijk de rest.
Het werk werd geschreven in de periode van september tot december 1789 en de première was 26 januari 1790 in het Weense Burgtheater.
Waar gaat het om? Om een farce over twee jongemannen die zich, uitgedaagd door de insinuaties van een oudere vriend over de trouw van hun verloofdes, vermommen om hen te verleiden. Ze verachten een mislukking, doch slagen daarin. Natuurlijk vindt tot slot een verzoening plaats. Meer in het bijzonder: in het midden van de achttiende eeuw zijn in Napels twee officieren, Ferrando en Guglielmo verloofd met de zusjes Dorabella en Fiordiligi die ze zodanig aanbidden dat hun cynische vriend, de vrijgezel Don Alfonso, een weddenschap met hen aangaat waarin hij zegt te kunnen aantonen dat de trouw van hun gelieven even wankel is als die van alle andere vrouwen. Met het voorwendsel te worden weggeroepen voor actieve dienst en met de hulp van de wereldwijze meid Despina, vermommen de mannen zich als charmante Albanezen, die het hof maken aan elkaars verloofden. De meisjes zwichten tenslotte voor hun nadrukkelijke liefdesbetuigingen en er wordt een dubbel huwelijk aangekondigd. Alfonso won zijn weddenschap, de Albanezen ontmaskeren zichzelf en de meisjes vragen hen om vergeving.
Mozart maakte deze geschiedenis tot een vehikel voor nogal wat ongemakkelijke ironie op basis van heerlijk melodieuze muziek die soms een melancholieke en desillusie ondertoon heeft. Een held ontbreekt in het werk, de zes belangrijke rollen zijn haast even belangrijk en de opera wordt gedragen door de ensembles.
Als het erop aankomt kent de opname met Böhm uit 1962 nog steeds niet zijns gelijke. Jammer hooguit dat de destijds nog gangbare coupures zijn aangebracht. Schwarzkopf geeft met haar zilverachtige stem gelukkig helemaal niet zelfbewust een goed beeld van Fiordiligi en de mezzo van de donkerder, rijpere stem van Christa Ludwig die geen haar minder fraai haar rol zingt, maakt daar mooi contrast mee. Geen van de mannen had deze rollen eerder gezongen, maar alle drie maken ze misschien juist daarom een goede indruk. Vooral Kraus als Ferrando is erg goed. Het orkest speelt enigszins met typisch Engelse reserve.
De volledige aroma van de opera met al zijn opgewonden uitgelatenheid zowel als zijn dieper liggende kwaliteiten komt haast het beste naar voren bij Gardiner. Hoewel Amanda Roocroft en Rosa Mannion misschien niet zon verleidelijk en gaaf klinken als Schwarzkopf en Ludwig, ze kunnen er best mee door met hun expressieve geschakeerde inbreng. Bij de mannen maakt vooral Rainer Trost als Ferrando een superieure indruk. Luister naar zijn ‘Una aura amorosa’. Rodney Gilfrey (Guglielmo) blijft nauwelijks bij hem achter en imponeert ook met zijn grote technische raffinement. Gardiner heeft in de machinekamer van de begeleiding alles goed op stoom.
Met zijn historiserende aanpak zorgt René Jacobs ook meteen voor de vrijste opvatting. De zang van alle betrokkenen is vrijwel foutloos en de bijeen gebrachte bezetting behoort tot de best mobilisabele uit de jaren negentig. De dirigent zorgt voor een vrij lichte, intelligente en verbeeldingsvolle ondersteuning. Extra aantrekkelijk is de uitgave door de toevoeging van een cd-rom (zowel voor de pc als de mac geschikt), die niet alleen de volledige opera, maar ook het libretto met vertalingen bevat en wat essays over het onderwerp.