Nono: ’Non hay caminos hay que caminar….Andrej Tarkowski’; ‘Hay que caminar sonando’; ‘Caminantes… ayachucho’. Irvine Arditi (v), Grame Jennings (v), Roberto Fabbriciani (fl) Susanne Otto (ms), Solistenkoor Freiburg. WDR Omroepkoor- en orkest Keulen o.l.v. Emilo Pomárico. Kairos KA 0012512 (2 cd’s, 1u., 25’39”). 2007

 

Midden jaren 1980 bezocht Luigi Nono (1924 - 1990) een klooster in het Spaanse Toledo. Daar zag hij op een muur de inscriptie "Caminantes, no hay caminos. Hay que caminar" (‘Wandelaar, er is geen pad en toch moet je lopen’).

Dat scheen voor de componist precies de uitdrukking van zijn creatieve ontwikkeling en zo componeerde hij gedurende zijn laatste drie levensjaren een trilogie waarvan de titels alle zijn afgeleid van die inscriptie.

In ’Non hay caminos hay que caminar….Andrej Tarkowski’ uit 1987   gaat het om een in memoriam voor de Russische filmproducent Tarkovsky waarvoor het ensemble in zeven groepen is gesplitst en rond de luisterars is opgesteld.

‘Caminantes… ayachucho’ is ook een werk met een ruimtelijke opstelling uit hetzelfde jaar. Het is gebaseerd op een sonnet van de Renaissance filosoof Giordano Bruno. De vertolking is toevertrouwd aan een mezzosopraan en twee koren met een solofluit, die instrumentale groepen, elektronica. In de titel is de naam van de Zuid-Peruaanse stad Ayacucho vermeld; dat was de stad waar begin negentiende eeuw een opstand tegen de Spaanse overheersing wat de compositie een politiek tintje geeft.

Het derde deel van de trilogie, ‘Hay Que Camina’ is een ’sognando’ voor twee violen en heeft als laatste werk van Nono uit 1989 een heel persoonlijk, zeer poëtisch karakter. De twee violisten bewegen zich door de zaal op zoek naar het pad dat ze zelf moeten vinden.

De knappe en zorgvuldige vertolkingen door de violisten en het Keulse ensemble zijn tevens een opsomming van Nono’s late stijl en zijn obsessies.