Otte: Buch der Klänge. Herbert Henck. ECM 462.655-2 (70’42”). 1998

Otte: Buch der Klänge. Ralph van Raat. Naxos 8.572444 (67’23”). 2010

De Duitse componist Hans Otte (1926-2007), tevens uitstekend pianist (leerling van Hindemith en Gieseking), ‘klankbeeldhouwer’, dichter en programmamaker bij Radio Bremen  waar hij het Festival Pro Musica Nova initieerde, leverde met zijn tussen 1979 en 1980 gecomponeerde  Buch der Klänge niet alleen een belangrijke, maar ook een unieke bijdrage aan de twintigste eeuwse pianoliteratuur.

Wie probeert om het in een bredere context te plaatsen, komt al gauw terecht bij het minimalisme van Cage en Riley, bij LaMonte Young’s The well tempered piano, of – dichterbij – bij Simeon ten Holt of Keith Jarrett, en weer verder weg bij Messiaens niet-katholieke vogels en veel verder weg bij Debussy’s late Préludes en  Satie’s Rozenkruisers composities, maar dat doet de zo geheel eigen compositie eigenlijk onrecht, want tevens is sprake van een zekere Oosterse fijnzinnige spiritualiteit die de muziek een mystiek, hypnotisch karakter verleent. 

Zelf zei Otte over dit werk: “Het Buch der Klänge herontdekt de luisteraar als een klankpartner en de concertvleugel als een instrument vol timbres en melodieuze geluiden”. Het is muziek waarin de rusten even belangrijk zijn als de noten. Haast vanuit het niets heel directe relaties met vloeiende harmonieën, onopgeloste combinaties van majeur en mineur zonder dissonanten met veel kleine akkoorden.

In twaalf hoofdstukken wordt op een persoonlijke New Age stijl de wereld van de uiterste eenvoud verkend, zoals in de mantra van nr. 3 of nr. 6. Soms wordt royaal uitgepakt (nr. 10). Eenvoud staat tegenover complexiteit, herhalen tegenover bondigheid. Daarbij kan de vertolker zich in deze epische cyclus enige vrijheden veroorloven. 

De componist zelf nam het werk in 1983 op (Celestial Harmonies 12069-2, Kuckuck 11069-2), daarna volgde Herbert Henck in 1998 en Ralph van Raat in 2010. Omdat het spel van Henck nogal fel en agressief klinkt, lijkt de mildere visie van Van Raat dichter bij ’s componisten intenties te staan. Bovendien is de Naxos uitgave met een fraaie pianoklank aanzienlijk goedkoper.

Wie geboeid is geraakt door Otte’s pianomuziek zou ook eens Wassermann Musik (Aquarian Music), Orient-Occident en Het boek der uren kunnen proberen.