rokofiev: Pianosonates nr. 2 in d op. 14, 6 in A op. 82 en 8 in Bes op. 72. Alexander Melnikov. Harmonia Mundi HMC 90.2202 (70’05”). 2015
Prokofiev: Pianosonates nr. 1-9; Sarcasmen op. 17/1-5. Anne-Marie McDermott. Bridge 9298 (3 cd’s, 3u. 13’40”). 2008
Prokofiev: Pianosonates nr. 1-9. Matti Raekallio Ondine ODE 947-3T (3 cd’s), ODE 1103-2 (4 cd’s). 2010
Nu Alexander Melnikov zorgt voor de eerste aflevering van een complete opname van Prokofievs negen pianosonates, is het misschien nuttig even in het kort te overzien waarover we op dit gebied al beschikten.
Zulke volledige opnamen begonnen in de jaren vijftig bij György Sándor (Vox CDX 33500) en Barbara Nissman (Newport NCD 60092.4). Na hen volgden Frederic Chiu in 1993 (Harmonia Mundi HMU 90.7086/8) Yefim Bronfman in 1995 (Sony SB3K 87747, SK 53273), Boris Berman (Chandos CHAN 9637), die als enige ook de herziene versie van nr. 5 en het 1’13” durende fragment van de sonate nr. 10 op. 137 vastlegde, Peter Jablonski in 2006 (Triton OVCT 00040), Yakov Kasman in 2011 (Phaia Music PHU 008/10) en de Belg Stephane Ginsburgh in 2014 (Cypres CYP 1674).
Plus de twee hier opgevoerde van de Engelse Anne-Marie McDermott en de Fin Matti Raekallio.
Destijds waren eigen opnamen van de componist van tenminste de zevende ofwel Stalingrad sonate verkrijgbaar op Pearl. Aan de hand daarvan kom men leren hoe de componist het liefst wilde dat zijn stormachtige muziek moest worden uitgevoerd. Dat vergt een feilloze techniek en een opvatting die vermijdt dat men vervalt in hol vertoon. Het gaat immers om scherp gekarakteriseerde muziek die een goed besef voor structuur en momentum plus vingers als buigzaam staal vergt.
De twee beste en tegelijk en meest extreme sonates zijn nr. 6 en 7. Beide zitten vol haast gewelddadige energie. Volgens Richter bezit nr. 6 de ‘verpletterende polsslag van de twintigste eeuw’ terwijl nr. 7 een titanische constructie is met een zuigerveer aangedreven laatste deel, waarmee het geweld uit W.O. II wordt aangeduid.
Intussen kan daar wat milder op worden terug gekeken. Dat is precies wat Melnikov doet. Hij zoekt niet naar hemelbestormende effecten, maar speelt eerder bedachtzaam en fijnzinnig zonder iets aan kracht in te boeten. Onheilszwangere passages worden in een nieuw daglicht geplaatst, teerdere momenten worden gekoesterd. Hij zorgt ook voor heldere lijnen en een stevige greep op de tornado passages. Structuren worden gaandeweg verduidelijkt, details belicht.
Wanneer hij op deze weg doorgaat, kon hij best eens voor de mooist volledige cyclus gaan zorgen.
Maar voorlopig is het goed om de aandacht nog even te vestigen op twee niet zo lang geleden verschenen complete opnamen. Of het iets te maken heeft met vrouwelijk instinct valt moeilijk te zeggen, maar de te bescheiden Anne-Marie McDermott die over een heel geschakeerd toucher beschikt, weet vooral erg goed, vooral ook heel intelligent te differentiëren tussen de schaarse meer lyrische en verdroomde en de talloze fel dramatische en stormachtige momenten. Ze toont een uitgesproken gevoel voor ritme en dynamisch contrast. Ze kiest de herziene versie van de vijfde sonate die ze heel caleidoscopisch inkleurt en to een der hoogtepunten maakt, net als nr. 9 die nu eens war minder kil dan gewoonlijk klinkt. Fijn is de toevoeging van de vijf Sarcasmen die we o.a. ook van Nissman, Chiu en Raekallio op zijn 4-cd uitgave kennen. Probeer haar uitgesproken motorisch uitgevoerde nr. 3 maar eens. Gelukkig slaagde haar opname naar de klank gemeten ook bijzonder wel.
In handen van de stoere Fin Matti Raekallio die bij Ondine ook van een bijzonder goede opname is voorzien, klinken de sonates nog meer uitgesproken virtuoos en ook wat retorischer, bruusker. Wie een goede indruk wil krijgen van zijn manier van interpreteren kan het beste even luisteren naar de finales van de zevende en achtste sonate en het langzame deel van de vierde.
In ieder geval behoren McDermott en Raekallio tot de tot nu toe imposantste vertolkers van de hele cyclus. Afwachten hoe Melnikov vervolgt……