Rautavaara: Vioolconcert; Eiland der gelukzaligheid; Angels and visitations. Elmar Oliveira (v) met het Helsinki filharmonisch orkest o.l.v. Leif Segerstam. Ondine ODE 881-2 (55’03”). 1996
Gelukkig is het openingswerk, het Vioolconcert uit 1977 meteen een heel toegankelijk werk dat de luisteraar meteen voor zich inneemt. Het concert begint met een etherische cantilene waarop na een kleurige reeks gebeurtenissen en belevenissen na een laatste uitbarsting van aanstekelijke energie wordt plaats ingeruimd voor een welbehouden thuiskomst.
Eiland der gelukzaligheid uit 1995 klinkt enigszins bedrieglijk want de muziek draait rond dromerig, sensueel romantisch gegeven waar omheen een orkestraal weefsel wordt gemaakt dat vol verlangen klinkt en dat een mooi coherente structuur heeft.
Angels and Visitations, gecomponeerd in 1978, is het eerste en in veel opzichten fraaiste werk uit Rautavaara’s ‘Engelenserie’ die verder bestaat uit Angel of dusk, Playground for angels, en de symfonie nr. 7 met de ondertitel Angel of light.
Die engelen hebben niets te maken met de engelen uit de religie of met de sprookjeswereld. Zulke engelen vindt hij maar kitsch: ‘een knappe blondine in een nachtpon met vleugels’ die op een engel lijkt. Bij hem gaat het om ‘andere realiteiten (die) buiten de door ons waargenomen wereld bestaan’. Ze zijn gerelateerd aan de visioenen van William Blake en de geweldige figuren uit Rilke’s poëzie, waarin engelen een angstaanjagend aspect hebben.
Angels and visitations blijkt in feite volkomen te zijn geïnspireerd door Rilke’s gedichten. “….. Zou iemand mij plotseling aan zijn hart drukken: ik zou wegkwijnen door zijn veel krachtigere verschijning’. Deze zinnen maakten een herinnering los bij Rautavaara. Een visioen dat hem in zijn dromen kwelde toen hij een jaar of zeven, acht was. In dat visioen kwam een enorme, grijze, stille figuur op hem af en probeerde hem te smoren in zijn armen. Pas toen de jonge componist besloot om zich niet langer tegen dit wezen te verzetten, verdwenen de visioenen geleidelijk.
Elmar Oliveira is een geïnspireerde vioolsolist die meteen heel sereen klinkt in het tranquillo en vervolgens de avontuurlijke sfeerwisselingen keurig invult. Leif Segerstam vangt met zijn goed toegeruste orkest uit Helsinki zowel de poëtische, kalme als de eerder demonische aspecten van dit drietal werken. In Angels and visitations klinkt op het hoogtepunt van een worsteling met een sinistere geest een angstaanjagende ‘brul van een leeuw’. Ook het bombastische, hymneachtige thema dat opwelt uit de diepten bij de koperblazers is dankzij de fijne opname gedenkwaardig. Wanneer dit terugkeert, vlak voor het slot, weten we dat een overwinning is behaald op de duistere krachten.