Rimsky-Korsakov: De gouden haan. Yevgeny Nesterenko (bs, tsaar Dodon), Elena Ustinov (s., koningin van Shamikha), Boris Tarkhov (altus, astroloog), Vyacheslav Svistov (t., tsarevich Gidon), Vladimir Svistov (b., tsarevich Afron), Alexei Mochalov (bs., voyvode generaal Polkan), Raisa Kotova (ms., Amelia) met het Koor van de Moskouse omroep en het Moskou’s academisch staatsorkest o.l.v. Dmitri Kitajenko. MeLodiya MEL CD 10-01398 (2 cd’s , 2u. 03’48”). 2007
Rimsky-Korsakov: De gouden haan. Vladimir Fellauer (bs, tsaar Dodon). Aida Garifullina (s., koningin van Shamikha), Andrei Popov (altus, astroloog), Andrei Ilyushinov (t., tsarevich Gidon), Vladimir Sulimsky (b., tsarevich Afron), Andrei Serov (bs., generaal Polkan), Elena Vitman (ms., Amelfa) met het Ensemble van het Mariinsky theater St. Petersburg o.l.v. Valery Gergiev. Mariinsky MAR 0596 (dvd, 1u. 59”). 2014
Wat maakt de opera’s van Rimsky-Korsakov zo aantrekkelijk? Ze komen uit een heel andere wereld dan die van Verdi, Puccini, en Wagner en zelf uit een ander dan die van Tchaikovsky. Het zijn de briljante orkestratie en de fantasie-invloeden die ze zo bijzonder maken.
De gouden haan is inderdaad een fanatische verhaal over tovenarij, magie en een tsaar wiens geest in de war raakt door verliefdheid. Het is ook een satire over de incompetentie van de heersende klasse in Rusland. Aan het begin van de opera overweegt tsaar Dodon ten strijde te trekken. Zijn adviseurs komen met adviezen over methodes om zijn rijk te verdedigen. Dan verschijnt een geheimzinnige astroloog met een gouden haan die de richting zal aanwijzen van waaruit gevaar dreigt en die de richting daarvan zal aanwijzen. Doden is enthousiast over dat aanbod en belooft de astroloog alles wat diens hart begeert. Dan trekt hij echt ten strijde en ontdekt dat de schone en magische koningin van Shamanka zijn vijand is. Hij wordt verliefd op haar en trouwt met haar. Wanneer hij echter thuis terugkeert, eist de astroloog zijn beloning op: de koningin. Doden weiger en doodt de astroloog met zijn scepter. Dan daalt de haan neer, pikt hem op zijn hoofd waarna Dodon dood neerstort. Er is ook een proloog en een epiloog waarin de astroloog verschijnt en de toehoorders waarschuwt om het verhaal niet te serieus te nemen omdat het om ‘een nachtmerrie, droom, een bleke geest., leegte’ gaat.
In de jaren negentig vorige eeuw maakte Valery Gergiev een aantal prachtige opnamen voor Philips van opera’s van Rimsky-Korsakov met wat toen nog het Kirov ensemble heette. Die reeks is nog steeds een van de belangrijke mijlpalen op het gebied van de Russische opera. Maar hij kwam niet verder dan tot vijf van dekzestien opera’s van Rimsky. De belangrijkste werken - Het sneeuwmeisje, Meinacht en de laatste, waarschijnlijk progressiefste, meest toekomstgerichte opera De gouden haan kwamen helaas toen niet meer aan de buurt.
In 2014 kwam echter alsnog in het nu Mariinsky theater hetende gebouw deze laatste opera aan bod in de regie van Anna Matison en daar werd een dvd van gemaakt.
Heeft deze opvoering nog de oude glans van het vorige stel. Deels wel, gelukkig, maar niet geheel. De ouder geworden Gergiev heeft lijkt wel iets van zijn geweldige inspirerende vermogen verloren. Natuurlijk wordt ook deze opera op behoorlijk hoog niveau uitgevoerd en vooral de orkestbijdrage is goed met heel wat prachtige momenten. Maar het ontbreekt in laatste instantie net iets aan de voortvarende, stimulerende inspiratie die de opvoeringen van Sadko en van De legende van de onzichtbare stad Kitezh kenmerkte.
Ook niet helemaal duidelijk komt het satirische, de politieke kant van het werk uit de verf. De satire op het Russische imperialisme leidde er immers toe dat het werk meteen in 1907 in de ban werd gedaan. De première vond pas twee jaar later, na de dood van de componist, plaats in Moskou.
In de regie van Matison worden vooral de pantomimische aspecten naar voren gebracht; ze plaatste het werk in een kleurige sprookjeswereld.
Bij de zangers zit een aantal heel goede vertolkers. Vooral Aida Garifullina is erg goed als verleidelijke koningin van Shemakha, zij is feitelijk de ster in deze voorstelling en Andrei Popov met zijn hoge tenor en stratosferische tessitura is een erg goede astroloog. Vladimir Feliauer is een bluffende, halfgare tsaar en Andrei Serov doet als Polkan zijn best om hopeloos de beslissingen van de tsaar te neutraliseren.
Maar verder heerst vooral een gemiddeld niveau. Jammer dat ook wat coupures zijn aangebracht. Het koor is bijvoorbeeld helemaal niet zo geweldig.
Van deze opera’s bestaan natuurlijk ook enige cd’s, vrijwel alle van Russische origine. De beste daarvan is met geringe marge die van Kitajenko. Alleen wordt deze helaas zonder Engelstalig libretto geleverd. Gelukkig is het werk ook zonder redelijk te volgen, al blijkt het lange liefdesduet van Dodon en de koningin uit de tweede akte zonder tekst bij de hand wat saai.