Rachmaninov: Vespers op. 37 voor alt, tenor, bas en koor a cappella. Agnieszka Rehlis (ms), Rafal Bartmiński (t) en Krzystof Drugow (bs) met het Podlasie opera- en filharmonisch koor o.l.v. Violetta Bielecka. DUX 1404 (55’13”). 2017

Eeuwenlang werden alle belangrijke feesten van de Russisch orthodoxe kerk voorafgegaan door een nachtwake met gelegenheid tot bespiegeling bij zonsondergang en het aanbreken van een nieuwe dag. Rachmaninovs Vespers uit 1915 roept de strengheid en het mysterie van van deze oude traditie op magistrale manier op.

Hij componeerde het werk op 41-jarige leeftijd tegen de achtergrond van de net begonnen W.O. I toen hij door heel Rusland als pianist concerten gaf ten behoeve van de oorlogsinspanningen.

De vespers is bewerkelijker en oorspronkelijker met zijn vijftien delen dan zijn vorige grootschalige liturgische koorwerk, de Liturgie van Sint Johannes Chrysosthomos uit 1910 met gebruik van authentieke znamenny en Griekse zang.

Wisselingen in de koorbezetting van drie- tot elfstemmigheid dragen bij aan de enigszins theatrale sfeer van de compositie die ceremonieel op verschillende plaatsen in de kerk plaatsvindt.  

Rachmaninov beschrijft zijn werk als een ‘bewust konterfeitsel van de originele kerkmuziek’ Hoewel het werk uiteraard veel verschuldigd is aan het rijke Russische erfgoed van religieuze muziek, was Rachmaninovs inspiratie evenzeer politiek als een bekrachtiging van het nationalisme tijdens de oorlog. De eerste uitvoering was eerder een concert dan een mis en werd zo goed ontvangen dat het werk in het eerste seizoen nog viermaal werd herhaald.  

Het zijn vooral de sonore, kristallijnen registers van de vrouwenstemmen die mooi contrasteren met de mannenstemmen waarin de profundo bassen, die we in de westerse cultuur nauwelijks zo kennen, zo’n mooie rol spelen en voor extra betekenis zorgen. 

Na eerdere opnamen met het Bialystok filhamonsch koor van de Podlichische Opera van Poolse koorwerken van Lukaszewski en Gumiela (DUX 0367, DUX 0753) waagt Violetta Bielecka zich nu op dit Russische terrein, dat tot nu toe wat de Vespers aangaat werd beheerst door Vladislav Chernushenko en de St. Petersburg kapel (Olympia OCD 247, Saison russe 788050) en het Oekraïnse Dumka koor onder Eigen Savchuk (Regis RRC 1043, Brilliant Classics 9233). 

Maar aan het eind van deze Poolse vertolking wordt ook duidelijk waarom het werk een favoriet was bij de componist en waarom het door velen als zijn beste werk wordt beschouwd. De koordames hebben geen moeite met het soms stratosferische hoog en de bassen resoneren diep tot de lage C en Bes aan het slot van nyne otpushchayeshi.