Rathaus: Pianosonates nr. 1 in c op. 2 en 3 op. 28; Shostakovitch: Pianosonates nr. 1 op. 12 en 2 in b op. 61. Vladimir Stoupel. AVI 553481 (2 cd’s, 1u., 44’24”). 2014

 

De in Ternopil geboren Duits/Oostenrijkse componist Karol Rathaus (1895 - 1954) deelde het lot van veel van zijn Joodse landgenoten. Als jong talent kon hij in 1913 beginnen aan een studie in Wenen, maar aan het begin van W.O.1 moest hij vier jaar dienen in het Oostenrijkse leger. Daarna kon hij zijn studie in Berlijn voortzetten bij Franz Schreker. Op zijn met vlag en wimpel gehaalde toelatingsexamen speelde hij zijn Pianosonate nr. 1 uit 1920. Van 1922 tot 1932 was hij docent aan de Berlijnse Muziekacademie en oogstte hij met zin werken, waaronder de opera Fremde Erde en filmmuziek de nodige successen. 

In 1933 koos hij het veilige voor het onveilige en verhuisde naar Parijs, daarna naar Londen waar hij van 1934 tot 1938 docent was aan het Queens College en in 1938 naar New York ging. Zelf moet hij een voortreffelijke pianist zijn geweest.

Anders liep het bij de Russische componist. In december 1926 presenteerde de twintigjarige Shostakovitch zijn Pianosonate nr. 1 aan het publiek in St. Petersburg. Zijn Pianosonate nr. 2 ontstond in 1943 maar laat van de dramatische omstandigheden uit die oorlogsperiode uiterlijk niet zoveel blijken.

Wie daarnaar zoekt kan wat overeenkomsten vinden tussen beide componisten. Gemeen hebben hun werken een grote vaart, een complexe textuur, snelle stemmingswisselingen en een vrije tonaliteit. Bij Shostakovich vinden we daarenboven wat clusters en zijn gevoel voor het groteske.

De Russisch-Franse pianist Vladimir Stoupel onderscheidde zich op cd al met fijne opnamen van pianowerken van Laks (Eda 31) en Schönberg (Auris  Subtilis AS 0001) en is ook hier een ideale pleitbezorger van dit tweetal componisten. We moeten hem vooral dankbaar zijn voor de Rathaus premières.

Ook de pianist Daniel Wnukowsky heeft een opname gemaakt met pianowerken van Rathaus (Pianostukken op. 9, Mazurka’s, De letzte Pierrot en Der Mörder Karamasoff (Toccata Classics TOCC 0511).