Rachmaninov: Symfonieën nr. 1-3; Jeugdsymfonie in d. Concertgebouworkest o.l.v. Vladmir Ashkenazy. Decca 421.065-2, 448.116-2 (3 resp. 2 cd’s, 2u. 30’02”). 1980-1982

Rachmaninovs drie symfonieën weerspiegelen drie heel verschillende fasen uit zijn creatieve ontwikkeling. De Jeugdsymfonie uit 1891 kan nog als een aarzelend begin worden beschouwd; Symfonie nr. 1 uit 1895 is hierna een stormachtige synthese van de ontwikkelingen die toen in de Russische symfonische muziek overheersten, nr. 2 (1906/7) is een epische studie in orkestrale overdaad à la Tchaikovsky en nr. 3 (1935/6) een blijkbaar niet te stoppen vloed van oorspronkelijke gedachten.

Nr. 1 had een moeilijke geboorte, vooral door toedoen van de afwijzende Glazoenov. Niettemin is het een veelbelovend werk, weliswaar een typisch product van zijn tijd, maar al duidelijk schaduwen vooruit werpend van de latere Rachmaninov en andere noordelijke muziekstemmen (Sibelius).

Nr. 2 was de eerste symfonie die grotere algemene aandacht kreeg en met reden. Hij deels zowel de toonaard als de sfeer van Tchaikovsky’s Vijfde in e-klein; de aanvankelijke melancholie wordt omgezet in een overwinningssfeer en het werk bevat voldoende prachtige melodieën om Hollywood decennia gelukkig te maken.

Zowel nr. 3 als de daarop volgende Symfonische dansen hebben het karakter van ‘stream of consciousness’ muziek met herinneringen aan eerder werk en toch vervuld van frisse ideeën.

Wat Ashkenazy van deze werken in Amsterdam maakte, behoort tot het beste dat hij überhaupt vastlegde. De dirigent kiest voor vrij vlotte tempi, maar zorgt zo voor een stimulerend effect en de muziek staat geen moment onder druk. Hij zorgt voor animatie, toont emoties en originele invallen, beschikt over een subliem spelend orkest. Voordeel van de eerste uitgave is, dat de werken elk een cd kregen; later werd het geheel op 2 cd’s gecomprimeerd met het nadeel dat halverwege nr. 2 een cd moet worden gewisseld

Wie het allemaal een paar graden lager wil hebben, kan terecht bij Previn, die ook ruimte had voor Dodeneiland, de Vocalise en een fragment uit Aleko (EMI  764.530-2 (3 cd’s).