Rihm: Nähe fern, Symfonie voor bariton en orkest. Hans Christoph Begemann (b) met het Luzern Symfonie orkest o.l.v. James Gaffigan. Harmonia Mundi HMC 90.2153 (47’31”). 2012
“Dämmrung senkte sich von oben,
Schon ist alle Nähe fern
Doch zuerst empor gehoben
Holden Lichts der Abendstern”
of voor de velen die geen Duits meer hebben geleerd: “De schemering daalt neer van boven, het nabije lijkt alweer ver weg” is het eerste couplet van een gedicht van Goethe uit de reeks Chinesisch-deutsche Jahres- und Tageszeiten dat al eerder componisten inspireerde in liedvorm. Fanny Mendelssohn lied (Susan Gritton, Hyperion CDA 67110), Johannes Brahms (op. 59 nr. 1, Robert Holl, Challenge CC72011), Albert Dietrich, Julius Grimm, Konrad Heubner, Gideon Klein, Hermann Levy en Othmar Schoeck (Fischer-Dieskau, DG 463.513-2); Diepenbrock maakte er in 1884 een a cappella koorwerk van (Nederlands Kamerkoor, Et’cetera KTC 1435-CD7). Merkwaardigerwijs ontbreekt Schubert in dit rijtje, maar dat komt omdat deze gedichten pas in 1827 werden gepubliceerd.
Rihms in 2004 begonnen, in 2007 afgeronde compositie maakt als nr. 3 deel uit van zijn Goethe Lieder en was aanvankelijk voor bariton en piano, maar dat werd vervolgens georkestreerd als onderdeel van de Symfonie Nähe fern.
In deze symfonie is het lied omringd door vier orkestrale delen die een vorm van hedendaags commentaar leveren op de vier symfonieën van Brahms. Daarbij gaat het minder om letterlijke citaten, dan om versluierde toespelingen. Toch zullen Brahmskenners wel het beginthema van de Symfonie nr. 3 uitvoerig voorbij horen komen. Elders kan men iets van de Symfonie nr. 1 en het hoorntrio herkennen. Maar zelfs de orkestratie herinnert enigszins aan Brahms.
Het geheel wekt de indruk alsof Rihm met zijn lyriek teruggrijpt op modellen waaraan Brahms mogelijk ook heeft gedacht maar ook dat Rihm blijkbaar wat Brahmsgenen bezit. Dat verleent een dubbele betekenis aan de tekst, alsof het verre nabij is en het nabije ons vanuit de verte lokt.
Hoewel het orkest uit Luzern en bariton Begemann niet tot het eerste garnituur in de muziekwereld behoren, geven ze onder leiding van de opvallend goede dirigent Gaffigan een keurige vertolking van het werk zodat het geheel zeer de moeite en een nadere kennismaking waard is.