Bach, J.S.: Johannes Pasion BWV 245. Werner Güra (t., evangelist), Johannes Weisser (bs, Christus), Andrew Redmon (Petrus), Johannes Schendel (Pilatus). Sunhae Im (s), Benno Schachtner (altus), Sebastian Kohlhepp (t), Fabienne Weiss (Ancilla) en Minsub Hong (Servus) met het RIAS kamerkoor, het Staats- en Domkoor Berlijn an de Akademie für alte Musik Berlijn o.l.v. René Jacobs. Harmonia Mundi HMC 80.2236/7 (2 cd’s, 1u. 46’24” + dvd totaal 2u. 15'20"). 2015
Er kan een proefschrift worden geschreven over wat de wisselende populariteit van de Johannes Passion zegt over de tijdgeest. In de negentiende eeuw werd het werk nauwelijks uitgevoerd en de toehoorder wist niet wat het ermee aan moest. Maar dat veranderde geleidelijk in de tweede helft van de twintigste eeuw toen de directe nabijheid van het oudere neefje van de Matthäus met zijn grote epische schaal.
Het beginkoor van de Johannes Passion gaat op en neer tussen indringende smeekbeden om genade en meedogenloos contrapunt, voortdurend geïntensiveerd door een golvende baslijn. Het zou de soundtrack kunnen zijn van een film over de armen der wereld en inderdaad hebben enkele operaregisseurs de in hun ogen logische stap gezet en van deze passie een opera gemaakt.
De personages zijn met vaardige schetsen getekend. Petrus verloochent Christus met schokkende snelheid (en gemak) en het gevolg daarvan is pas achteraf voelbaar in de wrede tenoraria waarmee deel 1 afsluit: ’Ach, mein Sinn’.
De structuur draait niet om een aria, maar om de confrontatie tussen Christus en Pilatus als de gouverneur zich afvraagt ‘Wat is waarheid’? Pas dan ontwikkelt het tempo zich naar een reeks overpeinzingen die het verhaal onderbreken en uitmonden in de sopraanaria ‘Zerfliesse, mein Herze’.
Een complicatie is dat Bach gedurende een periode van zesentwintig jaar van 1724 tot zijn dood herzieningen in het werk bleef aanbrengen. Het meest gangbaar zijn de versies uit 1724, 1730 en 1749.
Gedrevenheid en een modern verstand lijken vereisten te zijn voor echt gedenkwaardige opnamen van de Johannes Passion. Dat zijn precies de uitgangspunten van René Jacobs die zich in principe aan de laatste versie houdt maar die ook aandacht schenkt aan relevante delen uit de versie 1725 die als bonus op dvd present is. Het verschil tussen beide wordt zo heel duidelijk. Zo zijn daar het alternatieve beginkoor ‘O Mensch, bewein dein Sünde groß’, dat later werd gebruikt als slotkoor van het eerste deel van de Matthäus plus wat bijgecomponeerde aria’s. Zo kan men zelf zijn voorkeursversie samenstellen.
Er wachten meer verrassingen. Het zacht ingezette beginkoor ‘Herr, unser Herrscher’ wordt tweemaal onderbroken door het solokwartet en hetzelfde gebeurt in het koraal ‘Ach großer König’ waar de vier solisten het tweede couplet zingen. Het erg vlotte tempo van het koor ‘Lasset uns’ suggereert het dobbelen van de Romeinse soldaten en ook hier beginnen de solisten, later gevolgd door het koor.
De bonus dvd laat ook zien dat de opstelling van het uitvoerend ensemble anders is dan we gewend zijn. De blazers zijn vóór de strijkers geplaatst en de instrumentaal- zowel als vocaal koor staan aan de buitenkant, terwijl de evangelist en de continuogroep in het midden een plek vonden. Dat komt in de opname de stereospreiding en de antifone effecten ten goede.
Werner Güra is een prachtig agerende evangelist als betrokken, levendige en krachtige verteller. Bij de solisten is het vooral sopraan Sunhae Im die indruk maakt. Luister maar na haar aan het slot van het werk in ‘Zerfliesset’ dat een ware stervensmeditatie is. Aantrekkelijk is verder dat voor de kleinere partijen aparte zangers zijn ingezet.
In een Vergelijkende Discografie zijn in 2014 de meeste overige opnamen behandeld. Daarbij waren het vooral Gardiner (Archiv 469.769-2, SDG 712), Dijkstra (BR 90050-8), Herreweghe (Harmonia Mundi HMC 90.1264/5), Suzuki (BIS CD 9022/3), Van Veldhoven (Channel Classics CCS SA 22005) en Butt (Linn CKD 419) die aanspraak maakten op uitverkiezing. Voeg daar nu Jacobs als interessantste van allen en misschien wel nieuwe voorkeur toe.