Balakirev: Symfonieën nr. 1 in C en 2 in d. Resp. Philharmonia orkest o.l.v. Herbert von Karajan en Moskou’s omroeporkest o.l.v. Gennady Rozhdestvensky. Praga PRD 250863 (77’59”). 1949, 1966

Normaal schaft men het nieuwe, vrij complete twee cd album met vrijwel alle orkestwerken van Balakirev door Svetlanov en het USSR Symfonie orkest (BMG 74321-49608-2, 2 cd’s) uit de jaren 1974/87 aan wanneer men zich nader over die werken wil oriënteren.

Maar voor iemand die nostalgisch terugkijkt op de tijd toen hij als muzikaal onderzoekende tiener de eerste symfonie op LP aanschafte, was dat met Karjan op Columbia CX 1002, nog helemaal aan het begin van die periode in 1949/50. CX 1001 was ’s dirigenten eerste LP met Strauss’ Don Juan en Till Eulenspiegel.  

Balakirev was een belangrijke figuur in het negentiende eeuwse Russische nationalisme en hoorde tot de groep ‘De vijf’ of het ‘Machtige hoopje’. Hij gaf ook advies aan Tchaikovky en bemoedigde die. In sommige opzichten was hij de intellectueelste van dat clubje, maar hij had ook een sterke zelfkritiek. Dat leidde ertoe, dat maar weinig van zijn werken werden doorgalaten, maar dat deze wel grote kwaliteit hebben.

De eerste symfonie waaraan hij van 1864 tot 1897 bleef schaven. De brede, sombere opening van die eerste symfonie herinnert ons eraan dat we te maken hebben met een werk van epische proporties met iets onbestemds, maar wel herkenbaar Russisch. Maar het is een grootse syfonie, gebouwd op prachtige thema’s en vooral het tweede deel is bijzonder. 

Karajan had een goed gevoel voor het werk en zijn lezing bezit kracht en kleur met zin voor details en een scherp gevoel voor grote structuren. Curieus genoeg zijn er ook oude opnamen van Beecham (EMI  763.375-2 en Svetlanov (met het Philharmonia orkest uit ‘91, Hyperion CDA 66493).

De tweede symfonie (1900/8) mag dan wat minder belangrijk zijn, het in vier doorlopende delen opgebouwde werk zit wel knap in elkaar en Rozhdestvensky had er 17 jaar later wel een stevige greep op, net als Sinaisky in 1998 met het BBC filharmonisch orkest op een beter klinkende opname (Chandos CHAN 9727).