Brahms: Ein deutsches Requiem op. 45. Renate Arends, Thomas Oliemans met het Rotterdams filharmonisch koor en het Residentie orkest o.l.v. Jan Willem de Vriend. Challenge CC 72738 (61’26”). 2016

Brahms: Ein deutsches Requiem op. 45. Hanna-Elisabeth Müller (s), Simon Keenlyside (b) met de Wiener Singverein en het Cleveland orkest o.l.v. Franz Welser-Möst. Belvedere 08027 (dvd, 72’28”). 2016

Het ‘Duitse Requiem’ is het omvangrijkste werk van Brahms, waarvan hij zelf zei ‘Ik geef toe dat Duits uitstekend zou kunnen worden vervangen door menselijk. Bernard Haitink gaf er tijdens een tijdens een Zaterdagmatinée in februari een indrukwekkende uitvoering van.

Aanleiding om de Vergelijkende Discografie over het werk te actualiseren en een recente cd en dvd opname te bespreken.

Het werk is niet zoals ’gewone’ Requiems op een Latijnse tekst gebaseerd, maar op een welgekozen selectie van teksten uit de Lutherse bijbel die meer zijn gericht op het bieden van troost voor de nabestaanden dan op de onsterfelijkheid van de overledene.

Dit Requiem refereert ook aan de de traditie van de Duitse sacrale muziek van Schütz en Bach en betekende het begin van een trend richting ‘persoonlijke’ Requiems uit liturgische en niet-liturgische bronnen.         

Ondanks de grootsheid van de fuga’s en een droefgeestige begrafenismars is Ein Deutsches Requiem een intiem werk, met name in de verheven walsmuziek van het vierde deel ‘Wie lieblich sind deine Wohnungen’ en de indringende sopraansolo van het vijfde ‘Ihr habt nun Traurigkeit’.

Deze laatste werd pas na de première aan het werk toegevoegd en versterkt de gedachte dat Brahms dit werk schreef ter nagedachtenis van zijn moeder, met wie hij een hechte band had.

De wat paradoxale aard van intimiteit op grote schaal vormt de kern van veel muziek van Brahms. Zijn kennis van geschriften was groot. De tekst is godsgericht, maar nergens expliciet christelijk en Brahms legde een verzoek om dat te ‘verbeteren’ naast zich neer. 

De aantrekkelijkheid van het werk is er daardoor alleen maar universeler en groter door geworden. Dit universele karakter horen we slechts in enkele andere composities van gelijke omvang terug. 

Uit zijn tijd bij het Orkest van het Oosten beschikken we van Jan Willem de Vriend al een stel heel waardevolle Beethoven opname, nu bij het Residentie orkest zet hij die succesvolle trend verder door met een markante Brahmsuitvoering.

Bij de solisten is Thomas Oliemans de uitblinker; Renate Arends stelt wat teleur.

De dirigent heeft de beschikking over de uitstekend bekend staande, nu uitgebreide Laurenscantorij dat de gedeelten waar koor aan te pas komt stevig, maar gelukkig ook helder zingt. Misschien zijn sommige dramatische momenten iets te theatraal aangezet.          

De orkestbezetting is op basis van vijf contrabassen misschien wat aan de omvangrijke kant, maar dat is geen bezwaar zo licht wordt gefraseerd.

Dat de ‘live’ opname tot stand kwam in het Zuiderstrandtheater in Scheveningen is in akoestisch opzicht ook niet direct van voordeel. 

Zo blijven op cd gebied de opnamen van Abbado (DG 437.517-2), Gardiner (Philips 432.140-2) te prefereren 

Dat de dvd opname van een protestant Requiem met Franz Welser-Möst in Bruckners zeer R.K. heiligdom, de Stiftsbasilika in Sankt Florian werd gemaakt, kan zowel worden gezien als historische ironie en als blijk ven oecumene in het bijna Reformatiejaar 2016.

Het resultaat is een vrij sobere, devote verklanking met een kwantitatief terecht tot eenvoudige proporties teruggebracht orkest. Beide solisten leveren heel goede bijdragen en het Weense koor wekt alle vertrouwen, zodat het eindresultaat tot een der betere dvd opnamen leidt, naast die van Abbado (ArtHaus 101.047) en Thielemann (C Major 70330-8).