Beethoven: Pianosonates nr. 1-32. Fazil Say. Warner 2953-80243 (9 cd’s, 10u., 04’10”). 2018/9

Beethoven: Pianosonates nr. 23 in f op. 57 ‘Appassionata’, 21 in C op. 53 ‘Waldstein’ en 17 in d op. 31/2 ‘Der Sturm’. Fazil Say. Naïve V 5016 (62’37”). 2005

Sinds eind jaren negentig trekt de Turkse componist/pianist Fazil Say (1970) de aandacht van de muziekwereld. Zijn eerste opnamen waren in 1997 en 1998 gewijd Mozart (WEA WE 885) en Bach (Warner 3884-26124-2).

Wie tijdens recitals, concerten en via opnamen naar hem luisterde, leerde hem kennen als iemand die zijn publiek met passie, lef, bloed en tranen wist te imponeren. Opvallend waren steeds zijn manier om vrij ongeremd om te gaan met partituren en zijn gevoel voor improvisatie. Dat leidde tot aardig wat ‘hit and miss’ producties.

Nu wil hij met deze Beethovenvertolkingen een gouden standaard vestigen voor toekomstige generaties. Was het maar waar. Luister naar het resultaat en ontdek dat we te maken hebben met een teveel aan zelfoverschatting en een tekort aan zelfkritiek bij het wegkijken van de spelaanwijzingen die de componist aanbracht.

Een voorproefje daarvan kregen we in 2005 met drie in omgekeerde ontstaansvolgorde gespeelde Sonates uit de middenperiode. Een stormachtige Appassionata met slordig passagewerk en te luide contrasten en een Stormsonate waar in het eerste deel alle kruit reeds wordt verschoten.

Typerend is dat de pianist medio 2017 slechts veertien van de tweeëndertig sonates ooit had gespeeld. Het is gewaagd om je aan de latere sonates te begeven zonder dat je daar een poosje mee hebt geleefd. De Hammerklavier gaat bovendien alleen al in technisch opzicht boven zijn macht en de variaties uit Sonate nr. 32 klinken vrij onbezonnen en zonder de noodzakelijke diepgang. Tot de best geslaagde werken behoort Sonate nr. 9.

Merkwaardig en frustrerend hoe herhaaldelijk forte en piano worden verwisseld, hoe legato tot détaché wordt, hoe de hoofdmelodie tot bijrol wordt gedegradeerd, hoe soms de beide handen asynchroon zijn en andere gemaniereerdheden zijn ingeslopen.

Al deze kritiek ten spijt is het best interessant om eens naar deze marathon van Say te luisteren, om daarna geruststellend terug te keren naar de gevestigde reputaties van Kempff (DG 447.966-2), Schiff (ECM 481.29808), Kovacevich (EMI 562.700-2) en Lewis (Harmonia Mundi HMC 90.1902/11). Maar de fans van Say zullen best met dit album in hun nopjes zijn.