Beethoven: Symfonieën nr. 5 in c op. 67 en 7 in A op. 92. Simón Bolívar jeugdorkest, Venezuela o.l.v. Gustavo Dudamel. DG 477.6228 (69’07”). 2006

Beethoven: Symfonieën nr. 5 in c op. 67 en 7 in A op. 92. Wiener Philharmoniker o.l.v. Carlos Kleiber. DG 447.400-2 (72’08”). 1975/6

Wat interessant, die competitie op één label met exact hetzelfde programma bestaande uit twee van de bekendste symfonieën van Beethoven. Met zo’n dertig jaar tijdverschil en een leeftijdverschil  van zo’n twintig jaar tussen beide dirigenten ten tijde van de opname. In sportieve termen gedacht zou het nog interessanter zijn geweest wanneer Dudamel zijn opnamen ook met de Wiener Philharmoniker had gemaakt, maar men kan niet alles hebben.

Mijn herinneringen aan Kleibers opnamen gaan terug tot de elpee tijd, toen de Vijfde in 1975 op 2430.516 verscheen en de Zevende in 1976 op 2530.706. Destijds was in het grote veld vooral die opname van de Vijfde de mooiste stereoversie. Dat de Zevende is gebaseerd op één enkele motief als grondgedachte om zich vervolgens op Bacchantische manier te ontwikkelen, ja ontketend te raken, heeft eigenlijk ook nog altijd geen dirigent beter naar voren weten te brengen dan Kleiber.

Intussen verschenen deze werken eerst op afzonderlijke cd’s en later tweemaal in combinatie. Met de laatste, in de serie The originals is wat de Zevende betreft een klein wonder gebeurd. Op elpee klonk die eigenlijk nogal groezelig. Hoe en wat de Original-Image Bit-Processing precies tot stand kan brengen, blijkt hier, maar de haast geniale interpretatie spreekt nu echt open en vrijuit. In sommige opzichten is de Zevende van Kleiber als document belangrijker dan de Vijfde. Let bijvoorbeeld ook op de zo belangrijke plaatsing van eerste en tweede violen tegenover elkaar.

Met aanbevelingen van Simon Rattle: “The most astonishing gifted conductor I’ve come across”, Claudio Abbado: “Dudamel and his Young orchestra’s devotion to Music has deeply impressed me” en Daniel Barenboim: “One of the most exciting (7ths) I’ve heard" en een her met veel lof ontvangen eerste cd heeft Dudamel een vliegende start gemaakt. Die grote waardering is deels best terecht want Dudamel is beslist een groot (natuur)talent, maar of het verstandig was om hem meteen met dit programma voor de leeuwen te werpen?

Zijn orkest bezit de positieve kenmerken van de Europese jeugdorkesten: tomeloze inzet en motivatie. De klankcultuur is op zichzelf ook best in orde, maar qua glans, homogeniteit, adel, verfijning, adeldom en klank blijft het achter bij de Weners. Vergelijk alleen maar de inbreng van de hoorns en de eerste hobo. Jammer genoeg zitten ook eerste en tweede violen niet tegenover elkaar. In de Zevende gooit Dudamel in interpretatief opzicht de hoogste ogen. De finale neemt hij razend snel en hij zal het publiek daarmee in extase brengen. Maar waarom zo’n sloom trio in het scherzo?

Gemeten aan het hoogst haalbare niveau is Dudamels Vijfde echter een betrekkelijke teleurstelling, afgewerkt als routineklus. Het eerste deel is onvoldoende hemelbestormend uit één stuk met nodeloze tempofluctuaties en storende vertraging van doorwerking en coda. Het tweede deel klinkt wat slapjes en verliest gaandeweg steeds meer aan impetus, het scherzo is nogal zwaar aangezet en de finale daarentegen een race tegen de klok, maar dan wel zonder herhaling helaas.

Uitvoeringsduren zeggen lang niet alles, zeker niet als niet alle herhalingen in acht worden genomen, maar enigszins indicatief zijn ze wel.

Symfonie nr. 5

Allegro con brio                                  7’22”                7’24”

Andante con moto                            10’00”             11’32”

Allegro                                               5’09”               5’22”

Allegro                                             10’51”              8’32”

Symfonie nr. 7

Poco sostenuto – vivace                   13’36”  11’29”

Allegretto                                           8’09”    8’43”

Presto                                                8’15”    9’42”

Allegro con brio                                 8’36”    6’16”

Terugkerend naar de competitiegedachte: Dudamel weert zich kranig en is bij vlagen heel overtuigend, maar tegen de charismatische Kleiber verliest hij het in dit stadium van zijn loopbaan en met dit orkest nog met 0:2. Geen schande en laten we maar ‘ns afwachten hoe de jonge Argentijn zich ontwikkelt.