Byrd: The great service Masses for five, four and three voices; Anthems. Tallis scholars o.l.v. Peter Phillips. Gimell CDGIM 343/4 (2 cd’s, 2u. 11’25”). 1992

Byrds Great Service bestaat uit toonzettingen van lange liturgische teksten en bevat Byrds beste muziek voor de Anglicaanse kerk. William Byrd was namelijk weliswaar praktiserend rooms katholiek maar bleef ok de Chapel Royal van de protestantse Elizabeth I trouw. Het werk is voor liefst tienstemmig koor dat in twee halve koren is gesplitst en op grote schaal is geconcipieerd.

Byrd gebruikt dat grootschalige koor niet zozeer om geluidsvolume te scheppen of ter wille van declamatorische effecten als wel om een rijk klankweefsel te verkrijgen door voortdurend de stemmencombinaties te wijzigen. Maar ook in ander opzicht toont de componist zich heel vindingrijk: hij varieert de fraselengtes en de ritmen, verwerkt onverwachte harmonieën en herhaalt melodielijnen in steeds veranderende, vaak ingewikkelder vorm. Het effect op de luisteraar is dat deze zich steeds opnieuw opgenomen voelt in een heel boeiend relaas.

Tussen 1592 en 1595 publiceerde Byrd ook drie missen: een drie-, een vier- en een vijfstemmige; het gaat om vrije missen, dat wil zeggen: niet gebaseerd op eenstemmige gezangen of gebaseerd op bestaande modellen. Elk onderdeel, dus achtereenvolgens Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus en Agnus Dei begint met hetzelfde hoofdmotief. De missen zijn vrij klein van opzet en waren bestemd voor privé diensten.

Deze afgemeten en onverstoorbare muziek ligt de Tallis Scholars met hun uitgebalanceerde stemmen en emotioneel beheerste klanken uitstekend. Ze attent op elke nuance en subtiele verandering van stemming. Frase na frase wordt met zorg vorm gegeven zonder dat de lange lijnen dreigen te breken.